شب کوری در افراد میانسال و سالمند
علائم و نشانه های شب کوری در افراد میانسال و سالمند
1. دشواری در دید در تاریکی یا محیطهای کمنور
این علامت، اصلیترین و مشخصترین نشانه شبکوری در افراد میانسال و سالمند است. افراد مبتلا متوجه میشوند که چشمانشان دیگر مانند گذشته نمیتواند در فضاهای تاریک یا نور کم، جزئیات را تشخیص دهد. این مشکل فراتر از یک اذیت ساده است. انجام فعالیتهای عادی مانند حرکت در خانه در شب، پیدا کردن کلید برق یا رفتن به دستشویی را به چالشی بزرگ تبدیل میکند. محیطی که برای یک فرد با دید طبیعی، پس از چند ثانیه قابل تشخیص میشود، برای فرد مبتلا به شبکوری همچنان مبهم و تیره باقی میماند. این وضعیت ناشی از اختلال در عملکرد سلولهای استوانهای شبکیه است. این سلولهای حساس به نور، مسئول بینایی در شرایط کمنوری هستند. با افزایش سن یا به دلیل بیماریهای چشمی، این سلولها آسیب میبینند و کارایی خود را از دست میدهند. در نتیجه، مغز اطلاعات بصری کافی برای تشکیل یک تصویر واضح دریافت نمیکند. این ناتوانی میتواند احساس ناامنی و وابستگی شدیدی در فرد ایجاد کند. او ممکن است برای کوچکترین کارها در شب نیاز به کمک داشته باشد. این موضوع استقلال فرد را به شدت تحت تأثیر قرار میدهد و کیفیت زندگی او را کاهش میدهد.
2. نیاز به زمان بسیار طولانیتر برای تطابق چشم با تاریکی
این علامت به “تطابق با تاریکی” معیوب اشاره دارد. یک چشم سالم به سرعت و در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه خود را با تغییرات نور محیط تطبیق میدهد. اما در افراد میانسال و سالمند مبتلا به شبکوری، این فرآیند به طور چشمگیری کند میشود. وقتی فرد از یک محیط روشن (مانند یک اتاق نشیمن پرنور) به یک فضای تاریک (مانند یک راهرو یا حیاط شبانه) قدم میگذارد، برای دیدن اطراف خود به زمانی بسیار طولانی نیاز پیدا میکند. این زمان ممکن است به ۱۰ تا ۲۰ دقیقه یا حتی بیشتر برسد. در این مدت، فرد عملا نابینا است و به کندی و با احتیاط بسیار زیاد باید حرکت کند. این پدیده به دلیل کندی و ناکارآمدی در بازسازی “رودوپسین” در سلولهای استوانهای چشم رخ میدهد. رودوپسین یک رنگدانه حساس به نور است که برای دید در شب ضروری است. با افزایش سن، سرعت تولید مجدد این ماده حیاتی کاهش مییابد. بنابراین، چشم قادر نیست به سرعت به تغییرات نوری پاسخ دهد. این کندی نه تنها آزاردهنده است، بلکه خطرناک نیز هست. فرد ممکن است در همان دقایق اولیه ورود به تاریکی، به دلیل ندیدن موانع، دچار حادثه شود.
3. دشواری در رانندگی در شب
برای بسیاری از افراد میانسال و سالمند، رانندگی نماد استقلال و آزادی است. شبکوری این حس ارزشمند را به شدت تهدید میکند. رانندگی در شب برای فرد مبتلا به یک تجربه ترسناک و پراسترس تبدیل میشود. چراغهای روبرو به شکل هالههای بزرگ و خیرهکنندهای دیده میشوند که دید را کاملاً مختل میکنند. این پدیده “خیرگی” میتواند ناشی از آب مروارید آغازین باشد که نور را پراکنده میکند. فرد در تشخیص فاصله و سرعت سایر خودروها دچار مشکل میشود. همچنین، دید محیطی او در تاریکی کاهش مییابد و ممکن است عابران پیاده یا حیوانات را در کنار جاده به موقع نبیند. خواندن تابلوهای راهنما در نور چراغهای خودرو نیز دشوار میشود. این فرد برای تصمیمگیریهای سریع و حیاتی در رانندگی، با تأخیر و تردید مواجه است. این وضعیت نه تنها جان خود فرد، بلکه جان سرنشینان و دیگر کاربران جاده را نیز به خطر میاندازد. در نتیجه، بسیاری از این افراد به تدریج از رانندگی در شب خودداری میکنند. این انزوا میتواند منجر به کاهش فعالیتهای اجتماعی و احساس وابستگی و افسردگی شود.
4. مشکل در تشخیص چهرهها یا اجسام در نور کم
این علامت، بعد اجتماعی و ارتباطی شبکوری را نشان میدهد. فرد مبتلا در محیطهای با نور ملایم، مانند رستورانها، سالنهای اجتماعات یا مهمانیهای عصرگاهی، با چالش بزرگی روبرو میشود. او ممکن است نتواند چهره آشنا دوستان یا اعضای خانواده را در آن سوی اتاق تشخیص دهد. این موضوع میتواند منجر به موقعیتهای نامناسب اجتماعی شود. فرد ممکن است از ترس برقراری ناخواسته ارتباط با فردی غریبه، از سلام کردن به هرکسی خودداری کند. پیدا کردن یک میز خالی یا شناسایی اشیاء روی میز نیز برایش سخت میشود. گذراندن یک شام در نور شمع که برای دیگران رمانتیک است، برای او یک کابوس است. این مشکل ناشی از کاهش حساسیت کنتراست در چشم است. چشم سالم میتواند به راحتی بین یک شیء و زمینه آن در نور کم تمایز قائل شود. اما در شبکوری، این توانایی از بین میرود. همه چیز در هم ادغام میشود و به شکل سایههای مبهم و بدون جزئیات دیده میشود. این امر لذت بردن از بسیاری از موقعیتهای اجتماعی را سلب میکند و فرد را به سمت انزوا سوق میدهد.
5. کاهش دید محیطی (احساس دیدن از یک تونل باریک) در تاریکی
این علامت که به “دید تونلی” در تاریکی معروف است، بسیار خطرناک است. فرد احساس میکند که تنها از یک لوله یا تونل باریک قادر به دیدن است. در حالی که مستقیم را نگاه میکند، ممکن است اشیاء، افراد یا موانعی که در اطراف و گوشههای چشم او قرار دارند را اصلاً نبیند. این کاهش دید محیطی، احتمال برخورد با گوشههای میز، درهای باز یا مبلمان را به طور چشمگیری افزایش میدهد. در محیط خارج از خانه، فرد ممکن است متوجه حرکت یک دوچرخه یا خودرو از کنارش نشود. این حالت پیشرفتهای از اختلال در عملکرد سلولهای استوانهای است که به طور متراکم در نواحی پیرامونی شبکیه قرار دارند. وقتی این سلولها آسیب ببینند، مغز اطلاعاتی از محیط اطراف دریافت نمیکند. در نتیجه، میدان دید فرد به شدت محدود میشود. این موضوع حس ناامنی عمیقی ایجاد میکند. فرد همیشه باید سر خود را به اطراف بچرخاند تا اطراف خود را نگاه کند. این کار بسیار خسته کننده و غیرعملی است. این علامت به وضوح نشان میدهد که شبکوری تنها یک کاهش دید ساده نیست، بلکه یک تهدید جدی برای ایمنی فرد محسوب میشود.
6. زمینخوردن مکرر یا برخورد با اشیاء در محیطهای کمنور
این علامت، یکی از جدیترین و ملموسترین عواقب عملی شبکوری است. زمین خوردن یک نگرانی عمده برای سلامت سالمندان محسوب میشود. شبکوری خطر این حادثه را به میزان قابل توجهی افزایش میدهد. فرد به دلیل ندیدن یک پله، یک شیء روی زمین، لبه فرش یا یک سطح ناهموار، تعادل خود را از دست میدهد. برخورد با درب باز شده کابینت، گوشه دیوار یا مبلمان نیز بسیار شایع است. این اتفاقات نه تنها میتواند منجر به کبودی و خراش شود، بلکه باعث شکستگیهای شدید مانند شکستگی لگن نیز میشود. شکستگی لگن در سالمندان اغلب یک نقطه عطف منفی در سلامت کلی آنهاست و میتواند منجر به از دست دادن دائمی استقلال، بستری شدن طولانیمدت و عوارض دیگر شود. این علامت به طور مستقیم بر کیفیت زندگی و استقلال فرد تأثیر میگذارد. ترس از زمین خوردن میتواند منجر به کاهش فعالیت بدنی و تحرک شود. این کاهش تحرک خود باعث تضعیف عضلات و تعادل میشود و فرد را حتی بیشتر در معرض خطر زمین خوردن قرار میدهد. یک چرخه معیوب و خطرناک ایجاد میشود.
7. مشکل در خواندن تابلوهای راهنما در شب
این علامت به ویژه برای حرکت و جهتیابی در شب مشکلساز است. فرد مبتلا به شبکوری حتی اگر در حال رانندگی هم نباشد، در خواندن نام خیابانها، شماره پلاکها یا علائم راهنمایی در نور کم دچار مشکل میشود. این متنها برای او محو، خارج از فوکوس و غیرقابل تشخیص به نظر میرسند. این مشکل ناشی از ترکیبی از کاهش حدت بینایی در نور کم و کاهش حساسیت کنتراست است. چشم نمیتواند بین حروف و زمینه پشت آن به خوبی تمایز قائل شود. در نتیجه، فرد به راحتی گم میشود. پیدا کردن یک آدرس جدید در شب برای او تقریباً غیرممکن میشود. حتی در داخل ساختمانهای بزرگ مانند بیمارستانها یا فرودگاهها، خواندن تابلوهای راهنما که معمولاً نور ملایمی دارند، برایش چالشبرانگیز است. این ناتوانی حس سردرگمی، وابستگی و اضطراب را در فرد ایجاد میکند. او همیشه برای رفتوآمد در شب به یک همراه نیاز پیدا میکند. این موضوع استقلال و اعتماد به نفس او را تحت الشعاع قرار میدهد و او را مجبور میکند تا فعالیتهای خود را به ساعات روشن روز محدود کند.
1. معاینه جامع چشمپزشکی
این معاینه، اولین و اساسیترین قدم در تشخیص شبکوری است. چشمپزشک فرآیندی کاملاً ساختاریافته و دقیق را دنبال میکند. او معاینه را با پرسشهایی درباره تاریخچه پزشکی و علائم بیمار آغاز میکند. سپس، بینایی سنجی استاندارد برای سنجش حدت بینایی در نور معمولی انجام میدهد. او از بیمار میخواهد تا حروف روی نمودار اسنلن را از فاصله مشخص بخواند. این کار توانایی چشم برای تشخیص جزئیات را میسنجد. در مرحله بعد، پزشک با استفاده از یک لامپ مخصوص، ساختارهای جلوی چشم را بررسی میکند. این دستگاه یک میکروسکوپ ویژه است که امکان مشاهده دقیق پلک، قرنیه، عنبیه و عدسی را فراهم میکند. او به دنبال هرگونه کدورت یا آب مروارید در عدسی میگردد. همچنین، پزشک فشار داخل چشم را اندازهگیری میکند تا گلوکوم را رد کند. این معاینه جامع، یک ارزیابی کلی از سلامت چشم ارائه میدهد. این ارزیابی به پزشک کمک میکند تا مشکلات واضح که ممکن است باعث شبکوری شده باشند را شناسایی نماید. این معاینه، پایه و اساس تمامی تستهای تخصصیتر بعدی محسوب میشود.
2. تاریخچهگیری پزشکی کامل
این مرحله یک گفتوگوی عمیق و هدفمند بین پزشک و بیمار است. چشمپزشک تنها بر چشمها متمرکز نمیشود. او سلامت کلی فرد را مورد بررسی قرار میدهد. پزشک در مورد زمان شروع علائم، شدت آنها و شرایطی که در آن بدتر میشوند، سؤال میپرسد. او از بیمار میخواهد تا به طور دقیق توصیف کند که در تاریکی چه چیزی را تجربه میکند. همچنین، پزشک در مورد تمام داروهای مصرفی، چه داروهای بدون نسخه و مکملها، سؤال میکند. برخی داروها میتوانند عوارض جانبی روی بینایی داشته باشند. سابقه بیماریهای سیستمیک مانند دیابت، فشار خون بالا یا بیماریهای خودایمنی نیز بسیار حائز اهمیت است. این بیماریها میتوانند عروق خونی شبکیه را تحت تأثیر قرار دهند. پزشک حتی در مورد رژیم غذایی و عادات تغذیهای بیمار نیز میپرسد. یک رژیم غذایی فاقد ویتامین A میتواند به طور مستقیم منجر به شبکوری شود. این گفتوگو به پزشک کمک میکند تا سرنخهای ارزشمندی به دست آورد. این سرنخها مسیر تشخیص را مشخص میکنند و از انجام تستهای غیرضروری جلوگیری مینمایند.
3. تست میدان بینایی
این تست، دید محیطی یا جانبی فرد را به دقت ارزیابی میکند. دید محیطی برای جهتیابی و آگاهی از فضای اطراف، به ویژه در تاریکی، حیاتی است. در طول تست، بیمار سر خود را در یک دستگاه ثابت نگه میدارد. او به یک نقطه مرکزی در مقابل خود خیره میشود. سپس، محرکهای نوری کوچک به صورت تصادفی در نقاط مختلف پیرامون میدان دید ظاهر میشوند. هر بار که بیمار یکی از این نورها را میبیند، باید دکمهای را فشار دهد. این فرآیند برای هر چشم به طور جداگانه انجام میشود. کامپیوتر نتایج را ثبت و تحلیل میکند. نتیجه نهایی یک نقشه یا “نقشه حرارتی” از میدان بینایی فرد ایجاد میکند. این نقشه مناطقی را که حساسیت به نور کاهش یافته یا کاملاً از بین رفته است، نشان میدهد. در مورد شبکوری، ممکن است کاهش کلی حساسیت در کل میدان بینایی، به ویژه در محیط، مشاهده شود. این تست برای تشخیص بیماریهایی مانند گلوکوم که ابتدا روی دید محیطی تأثیر میگذارند، نیز ضروری است. این تست یک ابزار عینی و دقیق برای سنجش عملکرد شبکیه است.
4. تست تطابق با تاریکی
این تست، تخصصیترین آزمایش برای تشخیص و اندازه گیری شدت شبکوری محسوب میشود. این تست دقیقاً همان مشکلی را که بیمار در زندگی واقعی درک میکند، شبیهسازی و اندازهگیری میکند. هدف اصلی، سنجش توانایی چشم برای بازیابی حساسیت خود پس از قرار گرفتن در معرض یک نور روشن است. در آغاز تست، بیمار برای چند دقیقه در معرض یک نور شدید قرار میگیرد. این نور به طور موقت سلولهای حساس به نور شبکیه را “سفید” میکند. سپس، نور خاموش میشود و بیمار در تاریکی مطلق قرار میگیرد. از او خواسته میشود تا هر زمان که یک نور هدف کمفروغ را تشخیص داد، دکمهای را فشار دهد. در ابتدا، این نور بسیار کمرنگ است و فرد نمیتواند آن را ببیند. به تدریج، شدت نور افزایش مییابد. دستگاه، مدت زمانی که طول میکشد تا بیمار بتواند نور را به طور مداوم تشخیص دهد، ثبت میکند. یک چشم سالم باید در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه خود را تطبیق دهد. در فرد مبتلا به شبکوری، این فرآیند به طور غیرعادی طولانی میشود. این تست میتواند اختلال در عملکرد سلولهای میلهای (سلولهای مسئول دید در نور کم) را به وضوح نشان دهد.
5. ارزیابی دید در نور کم
این ارزیابی یک تست کاربردی و ساده است که عملکرد بینایی را در شرایط واقعیتر میسنجد. پزشک ممکن است از تستهای استاندارد بینایی سنجی، اما در یک اتاق با نور کاهشیافته استفاده کند. از بیمار خواسته میشود تا نمودارهای مخصوصی را که کنتراست پایینتری دارند، بخواند. این نمودارها دارای حروف خاکستری روی یک زمینه سفید نیستند، بلکه ممکن است حروف به رنگ خاکستری روی زمینه خاکستری باشند. این کار توانایی چشم برای تشخیص تفاوتهای ظریف در روشنایی (حساسیت کنتراست) را اندازه میگیرد. همچنین، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد تا اجسامی را در نقاط مختلف یک اتاق کمنور شناسایی کند. یا ممکن است مسیریابی در یک محیط شبیهسازیشده با نور کم را انجام دهد. این مشاهدات مستقیم، اطلاعات ارزشمندی درباره چگونگی عملکرد بیمار در موقعیتهای روزمره ارائه میدهد. این تست مکمل تست تطابق با تاریکی است. در حالی که تست تطابق با تاریکی “زمان” بهبود دید را اندازه میگیرد، این تست “کیفیت” دید در نور کم را ارزیابی میکند. کاهش قابل توجه عملکرد در این تست، تشخیص شبکوری را تأیید میکند.
6. معاینه شبکیه (افتالموسکوپی)
این معاینه امکان مشاهده مستقیم ساختارهای پشت چشم، به ویژه شبکیه، عصب بینایی و رگهای خونی را فراهم میآورد. چشمپزشک از یک افتالموسکوپ یا یک لنز مخصوص همراه با لامپ مخصوص استفاده میکند. او ممکن است برای گشاد کردن مردمک چشم، از قطره استفاده کند. این کار میدان دید وسیعتری به پزشک میدهد. پزشک به دقت سلامت ماکولا(قسمت مرکزی و دارای بیشترین حساسیت شبکیه) را بررسی میکند. او به دنبال علائم دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) میگردد. همچنین، وضعیت عصب بینایی و عروق خونی را ارزیابی مینماید. هرگونه تغییر در ظاهر یا بافت این ساختارها میتواند نشانهای از یک مشکل باشد. برای مثال، وجود دروسن(رسوبات زردرنگ) ممکن است نشاندهنده AMD اولیه باشد. همچنین، پزشک میتواند وجود هرگونه آب مروارید پیشرفته که دید را مسدود کرده است، مستقیما مشاهده کند. این معاینه برای رد بیماریهای زمینهای جدی که باعث شبکوری میشوند، مانند رتینوپاتی دیابتی یا رتینیت پیگمنتوزا، کاملاً ضروری است. این معاینه پنجرهای به سلامت داخلی چشم است.
7. آزمایش خون (برای بررسی کمبود ویتامین A)
درمان شب کوری در افراد میانسال و سالمند
جمعبندی شب کوری در افراد میانسال و سالمند
مقالههای مفید درباره شب کوری در افراد میانسال و سالمند
علائم دید در شب و پیشرفت دژنراسیون ماکولا وابسته به سن