نقرس در افراد میانسال و سالمند
نقرس در افراد میانسال و سالمند یکی از شایع‌ترین انواع آرتریت التهابی است. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که اسید اوریک خون افزایش یابد و کریستال‌های آن در مفاصل رسوب کند. نقرس در افراد میانسال و سالمند معمولاً با درد ناگهانی، قرمزی و تورم مفاصل، به‌ویژه شست پا، خود را نشان می‌دهد.
با افزایش سن، احتمال ابتلا به نقرس بیشتر می‌شود. عوامل مانند رژیم غذایی نامناسب، مصرف زیاد گوشت قرمز، غذاهای دریایی و الکل، خطر بروز نقرس در افراد میانسال و سالمند را افزایش می‌دهد. همچنین، بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، دیابت و چاقی نیز در این گروه سنی شایع‌تر است و احتمال ابتلا به نقرس را بیشتر می‌کند.
نقرس در افراد میانسال و سالمند نه‌تنها دردناک است، بلکه در صورت عدم درمان می‌تواند به مفاصل آسیب دائمی بزند. خوشبختانه، با تشخیص به‌موقع و تغییر سبک زندگی می‌توان این بیماری را کنترل کرد. کاهش مصرف مواد غذایی پرپورین، نوشیدن آب کافی و استفاده از داروهای مناسب، حملات نقرس را کاهش می‌دهد.
اگر شما یا اطرافیان‌تان در این گروه سنی هستید، آگاهی از علائم و راههای پیشگیری از نقرس در افراد میانسال و سالمند بسیار مهم است. این مقاله به شما کمک می‌کند تا با این بیماری آشنا شوید و راهکارهای ساده برای مدیریت آن را یاد بگیرید.
نقرس چیست؟
نقرس یک بیماری التهابی مفاصل است که در اثر تجمع کریستال‌های اسید اوریک ایجاد می‌شود. این بیماری بیشتر سراغ افراد میانسال و سالمند می‌رود، چون با افزایش سن، سطح اسید اوریک خون بیشتر می‌شود. کلیه‌ها در سنین بالا ممکن است نتوانند اسید اوریک را به‌خوبی دفع کنند.
نقرس در گذشته به بیماری “پادشاهان” معروف بود، چون ارتباط مستقیمی با مصرف زیاد گوشت قرمز، غذاهای دریایی و الکل دارد. امروزه سبک زندگی ناسالم و رژیم غذایی نامناسب، خطر ابتلا به نقرس در افراد میانسال و سالمند را افزایش داده است.
علائم و نشانه‌های نقرس در افراد میانسال و سالمند
نقرس معمولاً با یک حمله ناگهانی و شدید شروع می‌شود. درد، قرمزی، تورم و گرمی مفصل از نشانه‌های اصلی آن هستند. شست پا شایع‌ترین محل درگیری است، اما زانو، مچ پا و حتی انگشتان دست هم ممکن است درگیر شوند.
حمله نقرس اغلب شب‌ها شروع می‌شود و درد آن به‌حدی شدید است که حتی وزن ملافه روی پا هم غیرقابل تحمل می‌شود. این علائم معمولاً ۳ تا ۱۰ روز طول می‌کشند و سپس بهبود می‌یابند، اما بدون درمان مناسب، حملات بعدی شدیدتر و طولانی‌تر خواهند شد.
اگر این علائم را تجربه می‌کنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام نقرس در افراد میانسال و سالمند از آسیب دائمی به مفاصل جلوگیری می‌کند.
1. درد ناگهانی و شدید مفاصل
نقرس معمولاً با درد شدید و ناگهانی شروع می‌شود. این درد اغلب در نیمه‌شب یا ساعات اولیه صبح ظاهر می‌شود. بسیاری از بیماران درد را شبیه به فرو رفتن سوزن‌های داغ در مفصل توصیف می‌کنند. شدت درد به حدی است که حتی کوچکترین تماس با مفصل، مانند برخورد ملافه با پا، غیرقابل تحمل می‌شود.
درد معمولاً ابتدا در مفصل شست پا ظاهر می‌شود، اما می‌تواند زانو، مچ پا، آرنج یا انگشتان دست را هم درگیر کند. بدون درمان، درد بین 3 تا 10 روز طول می‌کشد و سپس به تدریج کاهش می‌یابد. اما اگر اسید اوریک خون کنترل نشود، حملات بعدی شدیدتر و طولانی‌تر خواهند شد.
2. تورم و التهاب مفصل
مفصل درگیر در نقرس به سرعت متورم و ملتهب می‌شود. پوست روی مفصل قرمز و براق به نظر می‌رسد. تورم به قدری شدید است که گاهی بیمار نمی‌تواند کفش بپوشد یا به راحتی راه برود. التهاب ناشی از نقرس گاهی با عفونت اشتباه گرفته می‌شود، اما برخلاف عفونت، تب معمولاً خفیف است یا اصلاً وجود ندارد.
تورم در اثر تجمع کریستال‌های اسید اوریک و واکنش سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌شود. اگر نقرس درمان نشود، این تورم‌های مکرر می‌توانند به مرور زمان به مفصل آسیب دائمی وارد کنند.
3. قرمزی و گرمی مفصل
پوست روی مفصل مبتلا به نقرس قرمز و گرم می‌شود. این علامت نشان‌دهنده التهاب فعال در مفصل است. گرمی مفصل گاهی آنقدر واضح است که با لمس کردن می‌توان تفاوت دمایی بین مفصل بیمار و سایر نقاط بدن را احساس کرد.
قرمزی و گرمی معمولاً همراه با درد و تورم ظاهر می‌شوند. این علائم در عرض چند ساعت به حداکثر شدت خود می‌رسند. با کاهش التهاب، قرمزی و گرمی نیز به تدریج از بین می‌روند. اما در صورت عدم درمان مناسب، این چرخه بارها تکرار می‌شود.
4. محدودیت حرکتی
در هنگام حمله نقرس، حرکت دادن مفصل مبتلا بسیار دردناک می‌شود. بسیاری از بیماران برای کاهش درد، مفصل را کاملاً بی‌حرکت نگه می‌دارند. این محدودیت حرکتی می‌تواند انجام فعالیت‌های روزانه مانند راه رفتن، پوشیدن لباس یا حتی نگه داشتن فنجان را دشوار کند.
اگر نقرس به طور مکرر عود کند، می‌تواند باعث تغییر شکل مفصل و محدودیت دائم حرکتی شود. به همین دلیل درمان به موقع و پیشگیری از حملات بعدی بسیار اهمیت دارد.
5. رسوب کریستال‌های اورات (توفی)
در موارد مزمن نقرس، کریستال‌های اسید اوریک زیر پوست جمع می‌شوند و توده‌هایی به نام توفی ایجاد می‌کنند. این توده‌ها معمولاً بدون درد هستند، اما گاهی بزرگ می‌شوند و باعث تغییر شکل مفصل می‌گردند. توفی بیشتر در انگشتان دست، آرنج، لاله گوش و پاشنه پا دیده می‌شود.
توفی نشان‌دهنده افزایش طولانی مدت اسید اوریک خون است. این حالت معمولاً پس از چند سال ابتلا به نقرس ظاهر می‌شود. در صورت مشاهده چنین توده‌هایی، باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد تا از آسیب بیشتر به مفاصل جلوگیری شود.
راههای تشخیص نقرس در افراد میانسال و سالمند
نقرس در افراد میانسال و سالمند نیاز به تشخیص دقیق و به موقع دارد. این بیماری اغلب با درد شدید و ناگهانی مفاصل خود را نشان می‌دهد. پزشکان برای تشخیص قطعی نقرس از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند.
اولین قدم، معاینه بالینی و گرفتن شرح حال کامل است. پزشک درباره علائم، سابقه بیماری‌ها و داروهای مصرفی سوال می‌پرسد. او مفاصل را از نظر تورم، قرمزی و گرمی بررسی می‌کند. این معاینه به تفکیک نقرس از سایر بیماری‌های مفصلی کمک می‌کند.
آزمایش خون روش دیگری برای تشخیص است. این آزمایش سطح اسید اوریک خون را اندازه می‌گیرد. البته نتیجه آزمایش خون به تنهایی برای تشخیص قطعی کافی نیست. پزشک باید نتیجه آزمایش را همراه با علائم بیمار تفسیر کند.
دقیق‌ترین روش تشخیص، نمونه‌برداری از مایع مفصلی است. پزشک با سوزن مخصوص کمی از مایع مفصل را خارج می‌کند. بررسی این مایع زیر میکروسکوپ وجود کریستال‌های اورات را نشان می‌دهد. این روش تشخیص نقرس را قطعی می‌کند.
در برخی موارد، پزشک از روش‌های تصویربرداری استفاده می‌کند. اشعه ایکس، سونوگرافی و ام‌آر‌آی به تشخیص آسیب‌های استخوانی و رسوبات توفی کمک می‌کنند. این روش‌ها به ویژه در موارد مزمن بیماری کاربرد دارند.
تشخیص صحیح نقرس در افراد میانسال و سالمند اهمیت زیادی دارد. درمان به موقع از آسیب دائمی به مفاصل جلوگیری می‌کند. اگر علائم نقرس دارید، سریع به پزشک مراجعه کنید.
1. معاینه بالینی و شرح حال پزشکی
پزشک ابتدا با پرسیدن سوالاتی درباره علائم بیماری شروع می‌کند. او درباره زمان شروع درد، محل دقیق آن و مدت زمان ادامه یافتن علائم سوال می‌پرسد. همچنین درباره سابقه بیماری‌های دیگر مانند فشار خون، دیابت یا مشکلات کلیوی که ممکن است خطر نقرس را افزایش دهند، اطلاعاتی جمع‌آوری می‌کند.
در معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال نشانه‌های مشخص نقرس مانند قرمزی، تورم و گرمی مفصل می‌گردد. او مفصل را از نظر حساسیت به لمس و محدودیت حرکتی بررسی می‌کند. پزشک همچنین ممکن است به دنبال توده‌های توفی (رسوبات کریستال اورات) بگردد که در موارد مزمن نقرس زیر پوست تشکیل می‌شوند. این معاینه به پزشک کمک می‌کند نقرس را از سایر انواع آرتریت مانند آرتروز یا آرتریت روماتوئید تشخیص دهد.
2. آزمایش خون برای اندازه‌گیری اسید اوریک
آزمایش خون یکی از روش‌های مهم برای تشخیص نقرس است. در این آزمایش سطح اسید اوریک خون اندازه‌گیری می‌شود. سطح بالای اسید اوریک (معمولاً بالاتر از 6.8 mg/dL) می‌تواند نشانه‌ای از نقرس باشد. اما نکته مهم این است که برخی افراد با وجود سطح بالای اسید اوریک هرگز دچار نقرس نمی‌شوند و برعکس، ممکن است در حین حمله حاد نقرس سطح اسید اوریک خون طبیعی باشد.
پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند تست عملکرد کلیه یا اندازه‌گیری قند خون را نیز درخواست کند. این آزمایش‌ها به تشخیص بیماری‌های همراهی که ممکن است باعث نقرس شوند یا نتیجه آن را بدتر کنند، کمک می‌کنند. برای تفسیر دقیق نتایج آزمایش، پزشک آنها را همراه با علائم بالینی و سایر یافته‌ها بررسی می‌کند.
3. آسپیراسیون مایع مفصلی (آرتروسنتز)
این روش دقیق‌ترین راه برای تشخیص نقرس محسوب می‌شود. پزشک با استفاده از یک سوزن نازک، مقدار کمی از مایع مفصلی را از مفصل مبتلا خارج می‌کند. سپس این مایع زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا وجود کریستال‌های اورات سدیم که مشخصه نقرس هستند، تأیید شود.
این روش علاوه بر تشخیص نقرس، به رد کردن سایر علل التهاب مفصل مانند عفونت نیز کمک می‌کند. اگرچه آرتروسنتز یک روش تهاجمی است، اما معمولاً درد آن با استفاده از بی‌حسی موضعی قابل تحمل است. نتایج این آزمایش معمولاً بلافاصله مشخص می‌شوند و به پزشک اجازه می‌دهند سریعاً درمان مناسب را شروع کند.
4. تصویربرداری (اشعه ایکس، سونوگرافی یا MRI)
در مواردی که نقرس مزمن شده یا تشخیص آن دشوار باشد، پزشک ممکن است تصویربرداری را توصیه کند. اشعه ایکس می‌تواند آسیب‌های استخوانی و رسوبات توفی را در مفاصل نشان دهد. البته در مراحل اولیه بیماری، اشعه ایکس ممکن است طبیعی باشد.
سونوگرافی روش دیگری است که می‌تواند کریستال‌های اورات و التهاب مفصل را نشان دهد. این روش بدون درد و غیرتهاجمی است. در برخی موارد خاص، پزشک ممکن است MRI را توصیه کند که تصاویر دقیق‌تری از بافت‌های نرم و استخوان‌ها ارائه می‌دهد. این روش‌های تصویربرداری به ویژه زمانی مفید هستند که چندین مفصل درگیر باشند یا علائم غیرمعمول وجود داشته باشد.
راههای درمان نقرس در افراد میانسال و سالمند
نقرس در افراد میانسال و سالمند نیاز به درمان دقیق دارد. این بیماری با درد شدید مفاصل شروع می‌شود. درمان به موقع از آسیب دائمی جلوگیری می‌کند. پزشکان از چند روش برای کنترل نقرس استفاده می‌کنند.
داروهای ضدالتهاب اولین انتخاب هستند. ایبوپروفن و ناپروکسن درد را سریع کاهش می‌دهند. این داروها را با غذا مصرف کنید تا معده اذیت نشود. سالمندان با مشکلات کلیوی باید احتیاط کنند.
کورتون‌ها گزینه بعدی محسوب می‌شوند. پزشک ممکن است پردنیزولون تجویز کند. این داروها التهاب را به سرعت کم می‌کنند. مصرف کوتاه‌مدت معمولاً عوارض جدی ندارد. بیماران دیابتی باید قند خون را کنترل کنند.
کلشیسین داروی اختصاصی نقرس است. اگر در روز اول حمله مصرف شود، اثر خوبی دارد. این دارو ممکن است باعث اسهال شود. پزشک برای سالمندان دوز کمتری تجویز می‌کند.
داروهای کاهش اسید اوریک مانند آلوپورینول مفید هستند. این داروها از حملات بعدی جلوگیری می‌کنند. درمان را با دوز کم شروع می‌کنند. آزمایش خون منظم در طول درمان ضروری است.
تغییر سبک زندگی نقش مهمی دارد. کاهش وزن باید تدریجی باشد. نوشیدن آب زیاد اسید اوریک را دفع می‌کند. پرهیز از گوشت قرمز و الکل ضروری است. ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی توصیه می‌شود.
درمان نقرس نیاز به صبر دارد. ترکیب داروها و تغییر عادات زندگی بهترین نتیجه را می‌دهد. با پزشک خود همکاری نزدیک داشته باشید. کنترل منظم بیماری از عوارض جدی جلوگیری می‌کند.
1. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
این داروها اولین خط درمان برای حملات حاد نقرس محسوب می‌شوند. ایبوپروفن و ناپروکسن از جمله این داروها هستند. آنها به سرعت درد و التهاب را کاهش می‌دهند. معمولاً پزشک دوز بالایی را برای 2-3 روز اول تجویز می‌کند. سپس دوز دارو را به تدریج کاهش می‌دهد.
افراد میانسال و سالمند باید این داروها را با احتیاط مصرف کنند. این داروها ممکن است باعث ناراحتی معده یا مشکلات کلیوی شوند. اگر سابقه زخم معده یا بیماری کلیوی دارید، حتماً به پزشک اطلاع دهید. پزشک ممکن است داروهای محافظ معده را همزمان تجویز کند.
2. کورتیکواستروئیدها
وقتی NSAIDs جواب نمی‌دهند یا قابل استفاده نیستند، کورتیکواستروئیدها گزینه مناسبی هستند. پزشک ممکن است این داروها را به صورت قرص، تزریقی یا حتی مستقیم به داخل مفصل تجویز کند. پردنیزولون رایج‌ترین کورتیکواستروئید خوراکی برای نقرس است.
این داروها به سرعت التهاب و درد را کاهش می‌دهند. اما مصرف طولانی‌مدت آنها عوارضی مانند افزایش قند خون و پوکی استخوان دارد. سالمندان دیابتی باید تحت نظر دقیق پزشک از این داروها استفاده کنند. معمولاً پزشک یک دوره کوتاه‌مدت 5-10 روزه تجویز می‌کند.
3. کلشیسین
کلشیسین داروی خاصی برای درمان نقرس است. اگر در 24 ساعت اول حمله مصرف شود، بسیار مؤثر عمل می‌کند. این دارو هم درد را کاهش می‌دهد و هم از طول حمله می‌کاهد. اما ممکن است باعث اسهال و ناراحتی گوارشی شود.
پزشکان معمولاً دوز پایین کلشیسین را برای سالمندان تجویز می‌کنند. این دارو با بسیاری از داروهای رایج در سالمندان تداخل دارد. اگر داروی دیگری مصرف می‌کنید، حتماً به پزشک اطلاع دهید. کلشیسین برای پیشگیری از حملات آینده هم کاربرد دارد.
4. داروهای کاهنده اسید اوریک
آلوپورینول و فبوکسوستات از معروف‌ترین داروهای این گروه هستند. آنها تولید اسید اوریک در بدن را کاهش می‌دهند. این داروها برای افرادی که حملات مکرر نقرس دارند یا توفی تشکیل شده است، تجویز می‌شوند.
شروع این داروها ممکن است در ماه اول باعث حمله نقرس شود. پزشک معمولاً همزمان از داروهای پیشگیری کننده استفاده می‌کند. دوز دارو را به آرامی افزایش می‌دهند تا بدن عادت کند. آزمایش منظم اسید اوریک خون در حین مصرف این داروها ضروری است.
5. تغییرات سبک زندگی
کاهش وزن تأثیر زیادی در کنترل نقرس دارد. اما باید به آرامی و تحت نظر پزشک انجام شود. کاهش سریع وزن ممکن است سطح اسید اوریک را موقتاً افزایش دهد. نوشیدن آب زیاد به دفع اسید اوریک کمک می‌کند. روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید.
پرهیز از غذاهای پرپورین مانند گوشت قرمز و غذاهای دریایی ضروری است. لبنیات کم چرب، میوه‌ها و سبزیجات را جایگزین کنید. ورزش منظم ولی کم‌ضربه مانند پیاده‌روی یا شنا بسیار مفید است. از مصرف الکل به ویژه آبجو که سطح اسید اوریک را بالا می‌برد، خودداری کنید.
جمع بندی بیماری نقرس در افراد میانسال و سالمند
نقرس بیماری شایعی در سنین بالاست. این بیماری با درد ناگهانی و شدید مفاصل شروع می‌شود. شست پا بیشترین محل درگیر است. افزایش اسید اوریک خون عامل اصلی ایجاد نقرس است.
میانسالان و سالمندان بیشتر در خطر هستند. کلیه‌ها در این سنین کمتر اسید اوریک را دفع می‌کنند. بیماری‌هایی مثل فشار خون و دیابت خطر را افزایش می‌دهند. مصرف زیاد گوشت و الکل هم نقش مهمی دارد.
تشخیص نقرس نیاز به معاینه دقیق دارد. پزشک از آزمایش خون و نمونه‌گیری مایع مفصلی کمک می‌گیرد. گاهی تصویربرداری هم لازم می‌شود. تشخیص سریع از آسیب دائمی جلوگیری می‌کند.
درمان شامل دو بخش است. داروها درد و التهاب را کاهش می‌دهند. داروهای کاهنده اسید اوریک از حملات بعدی پیشگیری می‌کنند. تغییر سبک زندگی هم بسیار مهم است.
کنترل نقرس نیاز به همکاری بیمار دارد. مصرف منظم داروها ضروری است. رژیم غذایی مناسب باید رعایت شود. ورزش سبک و نوشیدن آب کافی کمک زیادی می‌کند.
نقرس بیماری قابل کنترل است. با درمان صحیح می‌توان زندگی عادی داشت. مراجعه به موقع به پزشک اهمیت زیادی دارد. پیگیری منظم از عوارض جدی جلوگیری می‌کند.
