دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند
دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند یکی از شایعترین مشکلات ستون فقرات محسوب میشود. این عارضه با افزایش سن به تدریج ایجاد میشود و کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار میدهد. دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند معمولاً ناشی از فرسایش طبیعی دیسکهای بین مهرهای است.
با گذشت زمان، دیسکهای بین مهرهای آب خود را از دست میدهند. این فرآیند باعث کاهش انعطافپذیری و ارتفاع دیسکها میشود. دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند ممکن است باعث فشار بر ریشههای عصبی شود. درد، گزگز و ضعف عضلانی از علائم شایع این مشکل هستند.
عوامل مختلفی در بروز دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند نقش دارند. افزایش وزن، سبک زندگی کمتحرک و بلند کردن نادرست اجسام از مهمترین این عوامل هستند. دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند نیاز به تشخیص و درمان به موقع دارد.
درمان این مشکل معمولاً با روشهای غیرجراحی شروع میشود. فیزیوتراپی، ورزشهای تخصصی و داروهای ضدالتهاب اغلب کمککننده هستند. در موارد شدید، ممکن است نیاز به مداخلات جراحی باشد. پیشگیری از پیشرفت بیماری با اصلاح سبک زندگی امکانپذیر است.
آگاهی از علائم و عوامل خطر میتواند به تشخیص زودهنگام کمک کند. مراجعه به موقع به پزشک از عوارض جدی جلوگیری میکند. دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند قابل مدیریت است و نباید به عنوان بخشی اجتنابناپذیر از پیری پذیرفته شود.
علائم و نشانههای دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند
دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند یکی از دردناکترین و ناتوانکنندهترین مشکلات اسکلتی-عضلانی است. این عارضه با طیف وسیعی از علائم خود را نشان میدهد که کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار میدهد. شناخت این نشانهها به تشخیص سریع و درمان به موقع کمک میکند.
علائم دیسک کمر در این گروه سنی معمولاً به تدریج ظاهر میشوند. درد موضعی کمر اولین نشانهای است که افراد تجربه میکنند. این درد اغلب به پاها انتشار پیدا میکند و به درد سیاتیک معروف است. بسیاری از بیماران از احساس گزگز و سوزن سوزن شدن در اندام تحتانی شکایت دارند.
نشانههای دیسک کمر در سالمندان ممکن است با جوانان متفاوت باشد. خشکی صبحگاهی و کاهش انعطاف پذیری از علائم شایع است. درد معمولاً با حرکاتی مانند خم شدن یا چرخش کمر تشدید میشود. برخی بیماران در طول شب درد بیشتری تجربه میکنند که خواب را مختل میکند.
ضعف عضلانی در پاها نشانه مهم دیگری است. این حالت باعث مشکل در راه رفتن یا ایستادن طولانی مدت میشود. در موارد پیشرفته، حتی ممکن است کنترل ادرار و مدفوع تحت تأثیر قرار بگیرد. هر یک از این علائم نیاز به بررسی فوری توسط پزشک دارد.
تشخیص زودهنگام علائم دیسک کمر از پیشرفت بیماری جلوگیری میکند. توجه به این نشانهها و مراجعه به موقع به متخصص، درمان مؤثرتر را ممکن میسازد. آگاهی از این علائم به ویژه برای میانسالان و سالمندان از اهمیت ویژهای برخوردار است.
درد موضعی در ناحیه کمر
درد کمر در میانسالان و سالمندان اغلب اولین نشانه دیسک آسیب دیده است. این درد معمولاً در قسمت پایین کمر احساس می شود. بیماران آن را به صورت درد عمیق و مداوم توصیف می کنند. درد ممکن است با حرکت کردن تشدید شود. بسیاری از افراد هنگام بلند شدن از خواب یا پس از نشستن طولانی مدت درد بیشتری احساس می کنند.
این درد معمولاً در یک نقطه متمرکز است. برخلاف دردهای عضلانی که گسترده تر هستند، درد دیسک کمر مشخص تر است. عطسه، سرفه یا زور زدن می تواند درد را بدتر کند. برخی بیماران گزارش می دهند که دردشان در طول روز نوسان دارد. تغییر وضعیت بدن گاهی موقتاً درد را کاهش می دهد.
شدت درد از خفیف تا ناتوان کننده متغیر است. در موارد حاد، بیمار نمی تواند به راحتی بایستد یا راه برود. درد ممکن است به صورت متناوب باشد؛ روزهایی کاملاً بدون درد و روزهایی با درد شدید. بسیاری از بیماران می گویند دردشان با استراحت بهتر نمی شود. برعکس، حرکت کنترل شده و ملایم اغلب کمک کننده است.
انتشار درد به باسن، ران و ساق پا
وقتی دیسک آسیب دیده به عصب سیاتیک فشار وارد کند، درد به پاها انتشار پیدا می کند. این حالت را سیاتیک می نامند. درد معمولاً از باسن شروع می شود. سپس به سمت ران و ساق پا ادامه می یابد. بعضی بیماران حتی درد را تا کف پا احساس می کنند.
درد سیاتیک اغلب تیز و تیرکشنده است. بسیاری آن را شبیه برق گرفتگی یا سوزش توصیف می کنند. این درد معمولاً یک طرفه است. ممکن است در مسیر عصب سیاتیک کاملاً مشخص باشد. برخی حرکات مانند خم شدن به جلو درد را تشدید می کند. نشستن طولانی مدت نیز اغلب باعث بدتر شدن علائم می شود.
شدت درد سیاتیک متفاوت است. در موارد خفیف فقط ناراحتی ایجاد می کند. در موارد شدید راه رفتن را غیرممکن می سازد. درد ممکن است ثابت باشد یا به صورت دوره ای ظاهر شود. بسیاری از بیماران می گویند درد شب ها بدتر می شود. تغییر وضعیت خواب اغلب ضروری می شود.
احساس گزگز یا سوزن سوزن شدن
گزگز یا پارستزی یکی از علائم شایع فشار روی اعصاب است. این احساس معمولاً در پاها ظاهر می شود. بسیاری از بیماران آن را شبیه سوزن سوزن شدن توصیف می کنند. گاهی مانند راه رفتن روی سنجاق و سوزن احساس می شود. این علامت ممکن است دائمی یا متناوب باشد.
گزگز اغلب در نواحی خاصی از پا متمرکز است. بسته به اینکه کدام ریشه عصبی تحت فشار است، محل آن متفاوت است. این احساس ممکن است با بی حسی همراه باشد. برخی بیماران گزارش می دهند که گزگزشان با حرکت خاصی تحریک می شود. مثلاً هنگام خم شدن به جلو یا چرخش کمر.
این علامت معمولاً نشانه تحریک عصب است. در موارد خفیف فقط آزاردهنده است. در موارد شدید می تواند خواب را مختل کند. گزگز ممکن است با سوزش همراه باشد. بعضی بیماران احساس می کنند پوستشان بیش از حد حساس شده است. حتی تماس لباس نیز ناراحت کننده می شود.
بی حسی یا کاهش حس در اندام تحتانی
بی حسی نشانه پیشرفته تر درگیری عصبی است. این حالت معمولاً در نواحی خاصی از پا ظاهر می شود. بیمار ممکن است احساس کند آن ناحیه “خواب رفته” است. کاهش حس لمس و دما از دیگر نشانه ها است. بعضی بیماران متوجه می شوند نمی توانند کفششان را به خوبی حس کنند.
بی حسی اغلب در انگشتان پا شروع می شود. سپس ممکن است به سمت بالا گسترش یابد. این علامت نشان دهنده فشار مداوم روی عصب است. در موارد شدید، بیمار نمی تواند تفاوت بین سطوح نرم و سخت را تشخیص دهد. این وضعیت خطر آسیب ناخواسته به پا را افزایش می دهد.
بی حسی ممکن است با ضعف عضلانی همراه باشد. برخی بیماران در تشخیص موقعیت پاهایشان مشکل دارند. این حالت به ویژه هنگام راه رفتن در تاریکی مشکل ساز می شود. بی حسی مداوم نیاز به بررسی فوری دارد. چون ممکن است نشانه آسیب دائمی عصب باشد.
ضعف عضلانی در پاها
ضعف عضلات پا نشانه جدی درگیری عصبی است. بیمار ممکن است احساس کند پاهایش “سنگین” شده اند. برخی در بلند کردن جلوی پا مشکل دارند. این حالت باعث می شود هنگام راه رفتن پاها بکشند. ضعف در عضلات ساق پا نیز شایع است.
این ضعف معمولاً پیشرونده است. ابتدا فقط هنگام فعالیت های strenuous ظاهر می شود. سپس در فعالیت های روزمره نیز مشکل ایجاد می کند. برخی بیماران گزارش می دهند مرتب زمین می خورند. دیگران نمی توانند روی پنجه پا بایستند. در موارد شدید، راه رفتن بدون کمک غیرممکن می شود.
ضعف عضلانی نیاز به توجه فوری دارد. چون ممکن است نشانه فشار شدید روی عصب باشد. اگر درمان نشود، می تواند دائمی شود. فیزیوتراپی زودهنگام اغلب کمک کننده است. تمرینات تقویتی خاص می توانند از پیشرفت ضعف جلوگیری کنند.
تشدید درد با حرکت، خم شدن یا چرخش کمر
درد دیسک کمر معمولاً با حرکت تشدید می شود. خم شدن به جلو اغلب دردناک ترین حرکت است. بسیاری از بیماران نمی توانند بدون درد از زمین چیزی بردارند. چرخش کمر نیز معمولاً درد را بدتر می کند. حتی ساده ترین حرکات مانند غلت زدن در تخت ممکن است مشکل ساز شود.
برخی حرکات خاص بیشتر از بقیه درد ایجاد می کنند. مثلاً بلند کردن پا در حالت خوابیده اغلب درد را تحریک می کند. عطسه و سرفه نیز می توانند درد را ناگهان تشدید کنند. بسیاری از بیماران یاد می گیرند که از حرکات خاصی اجتناب کنند. این حالت منجر به کاهش انعطاف پذیری می شود.
تغییر در الگوی درد با حرکت، نشانه تشخیصی مهمی است. پزشکان اغلب از بیمار می خواهند حرکات خاصی انجام دهد. این کار به شناسایی منبع درد کمک می کند. یادگیری حرکات صحیح بخش مهمی از درمان است. فیزیوتراپیست ها می توانند تکنیک های حرکتی ایمن را آموزش دهند.
کاهش انعطاف پذیری ستون فقرات
دیسک آسیب دیده انعطاف پذیری کمر را کاهش می دهد. بسیاری از بیماران متوجه می شوند نمی توانند مانند قبل خم شوند. چرخش کمر اغلب محدود و دردناک می شود. برخی حتی در پوشیدن کفش یا جوراب مشکل پیدا می کنند. این محدودیت به تدریج پیشرفت می کند.
کاهش دامنه حرکتی بر فعالیت های روزمره تأثیر می گذارد. کارهای ساده مانند برداشتن چیزی از کف زمین مشکل می شود. بسیاری از بیماران برای کاهش درد، حرکاتشان را اصلاح می کنند. این حالت می تواند منجر به الگوهای حرکتی ناسالم شود. با گذشت زمان، عضلات اطراف ستون فقرات سفت و ضعیف می شوند.
تمرینات کششی ملایم می توانند کمک کننده باشند. اما باید تحت نظارت متخصص انجام شوند. گرم کردن قبل از حرکت نیز اهمیت زیادی دارد. بسیاری از بیماران متوجه می شوند دردشان پس از حرکت ملایم کاهش می یابد. حفظ تحرک در حد امکان برای جلوگیری از سفتی بیشتر مهم است.
گرفتگی عضلات اطراف ستون فقرات
گرفتگی عضلات کمر پاسخ طبیعی بدن به آسیب دیسک است. این عضلات برای محافظت از ناحیه آسیب دیده منقبض می شوند. گرفتگی می تواند بسیار دردناک باشد. بسیاری از بیماران آن را شبیه چنگ زدن محکم توصیف می کنند. این حالت ممکن است ناگهانی یا تدریجی باشد.
گرفتگی عضلات اغلب با تغییر وضعیت تشدید می شود. مثلاً هنگام بلند شدن از حالت نشسته. برخی بیماران در طول شب دچار اسپاسم می شوند. این حالت می تواند خواب را مختل کند. عضلات سفت همچنین می توانند فشار بیشتری روی دیسک وارد کنند.
درمان گرفتگی عضلات بخش مهمی از مدیریت درد است. کمپرس گرم اغلب کمک کننده است. ماساژ ملایم نیز می تواند تنش عضلانی را کاهش دهد. داروهای شل کننده عضلانی ممکن است در موارد شدید تجویز شوند. تمرینات کششی خاص نیز به پیشگیری از اسپاسم کمک می کنند.
درد شبانه که ممکن است خواب را مختل کند
بسیاری از بیماران گزارش می دهند که درد شب ها بدتر می شود. این حالت ممکن است به دلیل فشار افزایش یافته روی دیسک باشد. برخی در به خواب رفتن مشکل دارند. دیگران به دلیل درد از خواب بیدار می شوند. تغییر وضعیت خواب اغلب ضروری می شود.
درد شبانه می تواند چرخه معیوب ایجاد کند. کمبود خواب تحمل درد را کاهش می دهد. این حالت به نوبه خود باعث تشدید درد می شود. بسیاری از بیماران متوجه می شوند صبح ها با کمر سفت بیدار می شوند. این حالت ممکن است 30-60 دقیقه طول بکشد تا بهبود یابد.
تغییر وضعیت خواب می تواند کمک کننده باشد. خوابیدن به پهلو با بالش بین زانوها اغلب مفید است. استفاده از تشک مناسب نیز اهمیت زیادی دارد. برخی بیماران با قرار دادن بالش زیر زانوها در حالت خوابیده به پشت تسکین پیدا می کنند. در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهای مسکن شبانه تجویز کند.
احساس خشکی و سفتی کمر پس از بیدار شدن
خشکی صبحگاهی علامت شایع دیسک کمر است. بسیاری از بیماران گزارش می دهند صبح ها به “گرم کردن” نیاز دارند. این حالت ممکن است 30 دقیقه تا چند ساعت طول بکشد. حرکات اولیه صبحگاهی اغلب دردناک هستند. دوش آب گرم یا تمرینات ملایم معمولاً کمک می کنند.
خشکی صبحگاهی نشانه التهاب موضعی است. دیسک آسیب دیده مواد التهابی آزاد می کند. این مواد باعث حساسیت ساختارهای اطراف می شوند. پس از دوره بی حرکتی خواب، این التهاب بیشتر احساس می شود. با حرکت ملایم، گردش خون بهبود یافته و علائم کاهش می یابند.
برنامه روزانه باید با این حالت تطبیق داده شود. فعالیت های سنگین باید به زمانی موکول شود که خشکی کاهش یافته است. تمرینات کششی ملایم صبحگاهی می توانند مفید باشند. اما باید از حرکات ناگهانی اجتناب کرد. فیزیوتراپیست می تواند برنامه حرکتی مناسب را طراحی کند.
تشدید درد هنگام سرفه یا عطسه
سرفه و عطسه فشار داخل دیسک را افزایش می دهند. این فشار می تواند درد را به طور ناگهانی تشدید کند. بسیاری از بیماران از این علامت به عنوان “درد برق گرفتگی” یاد می کنند. حتی خنده شدید نیز ممکن است مشکل ساز شود. این حالت نشانه حساسیت دیسک آسیب دیده است.
برخی بیماران یاد می گیرند موقع سرفه یا عطسه از کمرشان محافظت کنند. مثلاً با گرفتن دسته صندلی یا فشار دادن کمر به دیوار. این تکنیک ها می توانند مقداری از فشار را کاهش دهند. اما در موارد شدید، حتی این اقدامات نیز ناکافی هستند.
این علامت نشان دهنده ناپایداری نسبی دیسک است. درمان های تقویتی عضلات مرکزی می توانند کمک کننده باشند. در موارد حاد، پزشک ممکن است داروهای ضد سرفه توصیه کند. مدیریت این علامت بخش مهمی از بهبود کیفیت زندگی بیماران است.
کاهش توانایی در ایستادن یا راه رفتن طولانی مدت
بسیاری از بیماران متوجه می شوند نمی توانند مانند قبل بایستند. پس از مدتی ایستادن، درد شروع یا تشدید می شود. راه رفتن طولانی مدت نیز اغلب مشکل ساز است. برخی پس از چند دقیقه راه رفتن نیاز به استراحت پیدا می کنند. این حالت می تواند فعالیت های اجتماعی را محدود کند.
این مشکل به دلیل فشار افزایش یافته روی دیسک ایجاد می شود. در حالت ایستاده، فشار روی دیسک های پایین کمر بیشتر است. راه رفتن نیز حرکات مکرری ایجاد می کند که دیسک را تحریک می کنند. بسیاری از بیماران برای کاهش درد به جلو خم می شوند. اما این وضعیت نامناسب می تواند مشکلات دیگری ایجاد کند.
استفاده از وسایل کمکی مانند عصا ممکن است ضروری باشد. تغییر الگوی راه رفتن نیز می تواند کمک کننده باشد. فیزیوتراپیست می تواند تکنیک های صحیح ایستادن و راه رفتن را آموزش دهد. برنامه ریزی فعالیت ها با دوره های استراحت نیز اهمیت زیادی دارد.
تغییر در وضعیت قامت (خمیدگی به جلو یا طرفین)
بسیاری از بیماران ناخودآگاه وضعیت بدنشان را تغییر می دهند. این کار برای کاهش فشار روی دیسک آسیب دیده است. برخی به جلو خم می شوند. دیگران به یک طرف کج می شوند. این تغییرات وضعیتی می توانند به مرور زمان ثابت شوند.
خمیدگی به جلو فشار روی دیسک را کاهش می دهد. اما می تواند منجر به کشیدگی عضلات و رباط ها شود. کج شدن به یک طرف نیز ممکن است باعث عدم تعادل عضلانی شود. این تغییرات وضعیتی اغلب درد سایر نقاط بدن را ایجاد می کنند.
اصلاح وضعیت بدن بخش مهمی از درمان است. آگاهی از وضعیت بدن اولین قدم است. تمرینات تقویتی و کششی می توانند کمک کننده باشند. گاهی اوقات استفاده از بریس های حمایتی موقت توصیه می شود. فیزیوتراپیست می تواند تمرینات خاصی برای اصلاح وضعیت بدن آموزش دهد.
اختلال در کنترل ادرار یا مدفوع (در موارد شدید)
این علامت نادر اما جدی نشانه سندرم cauda equina است. این وضعیت نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد. بیمار ممکن است در شروع یا توقف ادرار مشکل داشته باشد. بی اختیاری ادرار یا مدفوع نیز ممکن است رخ دهد. بی حسی در ناحیه زینی (بین پاها) نیز علامت هشداردهنده است.
این علائم نشان دهنده فشار شدید روی ریشه های عصبی هستند. این وضعیت می تواند منجر به آسیب دائمی عصبی شود. بیماران با این علائم باید فوراً به اورژانس مراجعه کنند. معمولاً جراحی اورژانسی برای کاهش فشار روی اعصاب ضروری است.
تشخیص و درمان سریع شانس بهبودی را افزایش می دهد. تأخیر در درمان می تواند عواقب دائمی داشته باشد. این عوارض شامل بی اختیاری دائمی و اختلال عملکرد جنسی است. بیماران و خانواده ها باید این علائم هشداردهنده را بشناسند.
کاهش رفلکسهای تاندونی در پاها
پزشک ممکن است کاهش رفلکس ها را در معاینه تشخیص دهد. رفلکس مچ پا (آخیل) اغلب تحت تأثیر قرار می گیرد. این حالت نشانه اختلال در مسیر عصبی است. کاهش رفلکس ها معمولاً با ضعف عضلانی همراه است.
این علامت در معاینه عصبی مشخص می شود. پزشک با چکش مخصوص رفلکس ها را آزمایش می کند. پاسخ کاهش یافته یا отсут پاسخ نشانه مهمی است. این حالت ممکن است یک طرفه یا دو طرفه باشد.
کاهش رفلکس ها نشانه پیشرفته درگیری عصبی است. معمولاً نیاز به بررسی های بیشتر مانند MRI دارد. بهبود رفلکس ها پس از درمان می تواند نشانه بهبودی باشد. اما در برخی موارد، این تغییرات ممکن است دائمی باشند.
راههای تشخیص دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند
تشخیص دقیق دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند اهمیت ویژهای دارد. پزشکان از روشهای مختلفی برای شناسایی این مشکل استفاده میکنند. تشخیص به موقع از عوارض جدی جلوگیری میکند.
معاینه فیزیکی اولین قدم تشخیصی است. پزشک دامنه حرکتی و نقاط دردناک را بررسی میکند. تستهای عصبی ساده مانند تست بلند کردن پا کمککننده هستند. این معاینات اطلاعات ارزشمندی ارائه میدهند.
تصویربرداری نقش کلیدی در تشخیص دارد. امآرآی دقیقترین روش تصویربرداری محسوب میشود. این روش آسیب دیسک و فشار روی اعصاب را نشان میدهد. سیتیاسکن نیز جزئیات استخوانی را بهتر نمایش میدهد.
تستهای تخصصی مانند الکترومیوگرافی عملکرد عصب را ارزیابی میکنند. این روش آسیب عصبی را تأیید میکند. میلوگرافی در موارد خاص کاربرد دارد. پزشک براساس نتایج، بهترین روش درمانی را انتخاب میکند.
تشخیص صحیح به درمان مؤثر منجر میشود. افراد میانسال و سالمند باید به علائم هشداردهنده توجه کنند. مراجعه به موقع به متخصص ستون فقرات ضروری است. روشهای تشخیصی جدید دقت بالایی دارند. این تکنیکها به پزشکان کمک میکنند برنامه درمانی مناسبی طراحی کنند.
معاینه فیزیکی و ارزیابی عصبی
پزشک ابتدا معاینه کامل فیزیکی انجام میدهد. او دامنه حرکات کمر را بررسی میکند. بیمار باید به جلو، عقب و طرفین خم شود. پزشک نقاط حساس و دردناک را لمس میکند. این کار به شناسایی محل دقیق مشکل کمک میکند.
معاینه عصبی بخش مهمی از ارزیابی است. پزشک رفلکسهای تاندونی را آزمایش میکند. او قدرت عضلات پا را بررسی میکند. حس لمس و درد در نواحی مختلف پا آزمایش میشود. این معاینات نشان میدهد کدام ریشه عصبی تحت فشار است.
پزشک از بیمار میخواهد راه برود. الگوی راه رفتن اطلاعات ارزشمندی ارائه میدهد. برخی بیماران روی پنجه یا پاشنه راه میروند. این تغییرات نشانه ضعف عضلانی هستند. معاینه فیزیکی بدون درد و غیرتهاجمی است.
نتایج معاینه راهنمای خوبی برای پزشک است. او تصمیم میگیرد چه آزمایشات دیگری لازم است. معاینه فیزیکی اولین و مهمترین قدم تشخیصی است. این روش سریع و کم هزینه اطلاعات زیادی فراهم میکند.
تست بلند کردن پا در حالت کشیده (SLR)
این تست ساده و مؤثر برای تشخیص دیسک کمر است. بیمار به پشت دراز میکشد. پزشک پا را صاف بلند میکند. اگر درد به پا انتشار یابد، تست مثبت است. درد معمولاً زیر زانو احساس میشود.
تست SLR حساسیت خوبی برای دیسک کمر دارد. زاویه ای که درد شروع میشود مهم است. هرچه زاویه کمتر باشد، مشکل شدیدتر است. پزشک ممکن است تست را با چرخش پا تکمیل کند. این کار حساسیت تست را افزایش میدهد.
تست SLR متغیرهای مختلفی دارد. گاهی پزشک از بیمار میخواهد پا را خودش بلند کند. در برخی موارد مچ پا به سمت بالا خم میشود. این تست برای پیگیری روند درمان نیز مفید است. بهبود زاویه بلند کردن پا نشانه خوبی است.
این تست محدودیتهایی هم دارد. در افراد مسن ممکن است مثبت کاذب باشد. همکاری بیمار در انجام صحیح تست مهم است. تست SLR باید همراه با سایر معاینات تفسیر شود.
تصویربرداری اشعه ایکس
رادیوگرافی ساده اولین تصویربرداری تجویز شده است. این روش تغییرات استخوانی را نشان میدهد. کاهش فضای دیسک بین مهرهای قابل مشاهده است. پزشک میتواند آرتروز یا اسپورهای استخوانی را ببیند.
رادیوگرافی سریع و در دسترس است. هزینه کمتری نسبت به سایر روشها دارد. برای رد شکستگی یا ناپایداری ستون فقرات مفید است. اما دیسک یا اعصاب را به خوبی نشان نمیدهد.
بیمار باید در وضعیتهای مختلف بایستد. گاهی خم شدن به جلو و عقب لازم است. این کار ناپایداری مهرهها را نشان میدهد. رادیوگرافی برای برنامهریزی درمان نیز استفاده میشود.
محدودیت اصلی رادیوگرافی، ناتوانی در نمایش بافت نرم است. برای بررسی دقیقتر دیسک، روشهای پیشرفتهتری نیاز است. اما همچنان به عنوان اولین قدم تصویربرداری ارزش دارد.
امآرآی (MRI) ستون فقرات
MRI بهترین روش برای بررسی دیسکهای کمر است. این روش بدون اشعه و غیرتهاجمی است. تصاویر دقیقی از دیسک و اعصاب ارائه میدهد. پزشک میتواند میزان بیرون زدگی دیسک را اندازه بگیرد.
MRI پارگی حلقه فیبری دیسک را نشان میدهد. فشار روی ریشههای عصبی کاملاً واضح است. این روش التهاب یا تورم عصب را نیز نمایش میدهد. برای برنامهریزی جراحی بسیار ارزشمند است.
بیمار باید 20-30 دقیقه بی حرکت درون دستگاه بماند. دستگاه صدای بلندی تولید میکند. برخی بیماران ممکن است احساس کلستروفوبیا کنند. در موارد ضروری از آرامبخش استفاده میشود.
محدودیت MRI هزینه بالا و در دسترس نبودن است. برای بیماران با ایمپلنتهای فلزی مناسب نیست. با این حال، دقیقترین روش برای تشخیص دیسک کمر محسوب میشود.
سیتیاسکن (CT Scan)
سیتیاسکن جزئیات استخوانی را به خوبی نشان میدهد. این روش برای بیمارانی که نمیتوانند MRI انجام دهند مناسب است. سیتیاسکن سریعتر از MRI انجام میشود. تصاویر مقطعی دقیقی از ستون فقرات ارائه میکند.
سیتیاسکن با تزریق ماده حاجب ارزش بیشتری دارد. این روش به نام سیتیمیولوگرافی شناخته میشود. فشار روی کانال نخاعی را به خوبی نشان میدهد. برای بررسی تنگی کانال نخاعی عالی است.
بیمار روی تخت دراز میکشد. دستگاه به دور بیمار میچرخد. کل فرایند 10-15 دقیقه طول میکشد. سیتیاسکن اشعه بیشتری نسبت به رادیوگرافی دارد.
این روش برای بررسی تغییرات استخوانی عالی است. اما برای بافت نرم به دقت MRI نیست. در موارد مشکوک به شکستگی یا تومور کاربرد دارد.
میلوگرافی
میلوگرافی روش تخصصیتر برای بررسی نخاع است. پزشک ماده حاجب به فضای نخاعی تزریق میکند. سپس با اشعه ایکس یا سیتیاسکن تصویربرداری میکند. این روش فشار روی نخاع یا اعصاب را نشان میدهد.
میلوگرافی برای تشخیص تنگی کانال نخاعی مفید است. بیرون زدگی دیسکهای بزرگ را به خوبی نمایش میدهد. قبل از برخی جراحیهای ستون فقرات لازم است. این روش اطلاعات دقیقی درباره محل فشار ارائه میدهد.
بیمار باید چند ساعت ناشتا باشد. پس از تزریق ممکن است سردرد ایجاد شود. استراحت پس از پروسه ضروری است. میلوگرافی امروزه کمتر استفاده میشود و جای خود را به MRI داده است.
الکترومیوگرافی (EMG) و تست هدایت عصبی
این تستها عملکرد اعصاب را بررسی میکنند. EMG فعالیت الکتریکی عضلات را ثبت میکند. تست هدایت عصبی سرعت انتقال پیام عصبی را میسنجد. این روشها آسیب عصبی ناشی از دیسک را تأیید میکنند.
پزشک سوزنهای کوچکی در عضلات قرار میدهد. بیمار باید عضلات را شل و منقبض کند. تست ممکن است کمی ناراحت کننده باشد. اما اطلاعات ارزشمندی درباره سلامت عصب ارائه میدهد.
این تستها بین 30-60 دقیقه طول میکشد. پس از تست ممکن است کبودی کوچکی ایجاد شود. نتایج به تشخیص دقیق سطح درگیری عصبی کمک میکنند. برای افتراق دیسک کمر از سایر بیماریهای عصبی مفید است.
دیسکوگرافی
دیسکوگرافی روشی تخصصی برای بررسی دیسک است. پزشک ماده حاجب مستقیماً به دیسک تزریق میکند. سپس با فلوروسکوپی یا سیتیاسکن تصویربرداری میکند. این روش پارگیهای دیسک را به خوبی نشان میدهد.
دیسکوگرافی زمانی استفاده میشود که سایر روشها نتیجه قطعی ندادهاند. این تست میتواند دیسک دردناک را شناسایی کند. برای برنامهریزی جراحی انتخابی مفید است. اما روشی تهاجمی با عوارض احتمالی است.
بیمار باید شب قبل ناشتا باشد. پس از تست چند ساعت استراحت لازم است. احتمال عفونت یا آسیب عصبی بسیار کم است. امروزه با پیشرفت MRI استفاده از این روش کاهش یافته است.
آزمایش خون
آزمایش خون برای رد سایر بیماریها انجام میشود. عفونتهای ستون فقرات ممکن است علائم مشابه ایجاد کنند. بیماریهای روماتیسمی مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان بررسی میشوند. سطح التهاب در بدن اندازهگیری میشود.
آزمایشهای روتین شامل CBC و ESR است. تستهای اختصاصیتر مانند HLA-B27 ممکن است لازم باشد. سطح ویتامینها و مواد معدنی نیز بررسی میشود. کمبود ویتامین D میتواند دردهای استخوانی ایجاد کند.
آزمایش خون سریع و کم هزینه است. نتایج به تشخیص افتراقی کمک میکنند. برای برنامهریزی درمان جامع ضروری است. این آزمایشات معمولاً در کنار تصویربرداری انجام میشوند.
اسکن استخوان
اسکن استخوان برای موارد خاص استفاده میشود. این روش التهاب، عفونت یا تومور را نشان میدهد. ماده ردیاب رادیواکتیو به بیمار تزریق میشود. نواحی با فعالیت متابولیک بالا در تصاویر مشخص میشوند.
اسکن استخوان کل بدن را بررسی میکند. برای متاستازهای سرطانی به استخوان مفید است. عفونتهای ستون فقرات نیز تشخیص داده میشوند. این روش اطلاعاتی متفاوت از MRI ارائه میدهد.
بیمار باید 2-3 ساعت پس از تزریق صبر کند. اسکن حدود 30-60 دقیقه طول میکشد. تماس با زنان باردار و کودکان باید محدود شود. این روش برای دیسک کمر ساده معمولاً لازم نیست.
راههای درمان دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند
دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند نیاز به درمان مناسب دارد. روشهای درمانی متنوعی برای این مشکل وجود دارد. انتخاب روش درمان به شدت مشکل و شرایط بیمار بستگی دارد.
درمان معمولاً با روشهای غیرجراحی شروع میشود. استراحت نسبی اولین قدم درمانی است. داروهای مسکن و ضدالتهاب به کاهش درد کمک میکنند. فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبود عملکرد ستون فقرات دارد.
روشهای تزریقی مانند تزریق اپیدورال مفید هستند. این روشها التهاب و درد را کاهش میدهند. درمانهای فیزیکی مانند لیزرتراپی نیز اثرات خوبی نشان دادهاند. طب سوزنی میتواند به کاهش درد کمک کند.
تغییر سبک زندگی بخش مهمی از درمان است. کاهش وزن فشار روی دیسک را کم میکند. تمرینات اصلاحی عضلات کمر را تقویت میکنند. استفاده از کمربندهای طبی در موارد خاص توصیه میشود.
در موارد شدید، جراحی ضروری میشود. روشهای کمتهاجمی امروزه ترجیح داده میشوند. دیسککتومی و لامینکتومی از جراحیهای رایج هستند. جایگزینی دیسک مصنوعی در برخی بیماران انجام میشود.
درمان دیسک کمر در سالمندان نیاز به دقت بیشتری دارد. شرایط عمومی بیمار در انتخاب روش درمان مؤثر است. ترکیب چند روش درمانی اغلب بهترین نتیجه را میدهد. شروع زودهنگام درمان از عوارض جدی جلوگیری میکند.
1_ درمان های دارویی
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
این داروها اولین خط درمان دیسک کمر محسوب میشوند. ایبوپروفن و ناپروکسن از رایجترین انواع هستند. NSAIDs هم درد را کاهش میدهند و هم التهاب را کنترل میکنند. اثر ضد دردی آنها معمولاً بعد از 30-60 دقیقه ظاهر میشود. بیماران باید آنها را همراه غذا مصرف کنند.
عوارض گوارشی شایعترین مشکل این داروهاست. زخم معده و خونریزی گوارشی ممکن است رخ دهد. مصرف طولانیمدت به کلیهها آسیب میزند. افراد مسن باید با دوز کم شروع کنند. پزشکان معمولاً کوتاهمدت (7-10 روز) تجویز میکنند.
NSAIDs جدیدتر مانند سلکوکسیب عوارض گوارشی کمتری دارند. اما هزینه بالاتری دارند. همه بیماران نمیتوانند از این داروها استفاده کنند. افراد با مشکلات قلبی یا فشارخون بالا نیاز به احتیاط دارند. همیشه باید با نظر پزشک مصرف شوند.
شلکنندههای عضلانی
این داروها اسپاسم عضلات اطراف ستون فقرات را کاهش میدهند. متوکاربامول و تیزانیدین از انواع پرکاربرد هستند. اثر آنها معمولاً بعد از 1-2 ساعت ظاهر میشود. بیشتر در موارد حاد و کوتاهمدت تجویز میشوند.
عوارض جانبی شامل خوابآلودگی و سرگیجه است. سالمندان به این عوارض حساستر هستند. نباید همراه الکل مصرف شوند. رانندگی پس از مصرف خطرناک است. معمولاً شبها قبل از خواب تجویز میشوند.
شلکنندهها درد را مستقیماً کاهش نمیدهند. بلکه با ریلکس کردن عضلات، فشار روی دیسک را کم میکنند. دوره درمان معمولاً 5-7 روز است. استفاده طولانیمدت توصیه نمیشود. ترکیب با فیزیوتراپی نتایج بهتری دارد.
مسکنهای قوی (در موارد حاد)
در دردهای شدید ممکن است مسکنهای قوی تجویز شوند. ترامادول و کدئین از این دسته هستند. این داروها فقط با نسخه پزشک قابل تهیهاند. اثر آنها سریع و قوی است. اما خطر وابستگی دارند.
عوارض شامل یبوست، تهوع و سرگیجه است. سالمندان به عوارض شناختی حساسترند. دوره مصرف باید کوتاه (3-5 روز) باشد. همزمان با شلکنندهها مصرف نکنند. مراقب تداخل با سایر داروها باشند.
پزشکان معمولاً کمترین دوز مؤثر را تجویز میکنند. این داروها مشکل دیسک را درمان نمیکنند. فقط علائم را موقتاً کنترل میکنند. باید همراه سایر درمانها استفاده شوند. قطع ناگهانی باعث علائم ترک میشود.
تزریق استروئید اپیدورال
این روش برای دردهای شدید و مقاوم استفاده میشود. استروئید مستقیماً به ناحیه ملتهب تزریق میشود. اثر ضدالتهابی قوی دارد. معمولاً تحت هدایت فلوروسکوپی انجام میشود. 48-72 ساعت طول میکشد تا اثر کامل ظاهر شود.
تزریق ممکن است هر 3-6 ماه تکرار شود. عوارض شامل سردرد و افزایش موقت قند خون است. عفونت و خونریزی نادر هستند. بیماران دیابتی نیاز به پایش قند خون دارند. معمولاً با بیحسی موضعی همراه است.
این روش برای 60-80% بیماران مؤثر است. اثر آن 2-3 ماه باقی میماند. در این فرصت باید فیزیوتراپی انجام شود. برای زنان باردار مناسب نیست. جایگزین خوبی برای بیماران نامزد جراحی نیست.
تزریق اوزون (اوزونتراپی)
این روش جدیدتر برای درمان دیسک استفاده میشود. مخلوط اوزون-اکسیژن به دیسک تزریق میشود. باعث کاهش حجم دیسک بیرونزده میشود. اثر ضدالتهابی و تسکین درد دارد. معمولاً نیاز به بستری ندارد.
تزریق تحت هدایت تصویربرداری انجام میشود. 2-3 جلسه با فاصله 1-2 هفته نیاز است. عوارض جانبی بسیار نادر هستند. ممکن است درد موقتاً افزایش یابد. نتایج پس از 4-6 هفته مشخص میشود.
میزان موفقیت حدود 70-80% گزارش شده است. برای موارد خفیف تا متوسط مناسب است. هزینه آن از جراحی کمتر است. دوره نقاهت کوتاهی دارد. جایگزین مناسبی برای بیماران پرخطر جراحی است.
2_فیزیوتراپی و توانبخشی
فیزیوتراپی تخصصی
فیزیوتراپی نقش کلیدی در درمان دیسک کمر دارد. متخصصان از تکنیکهای مختلفی استفاده میکنند. اولتراسوندتراپی التهاب موضعی را کاهش میدهد. تحریک الکتریکی عضلات اسپاسم شده را شل میکند. درمان دستی به اصلاح مفاصل بین مهرهای کمک میکند.
هر جلسه ۴۵-۶۰ دقیقه طول میکشد. بیماران معمولاً ۲-۳ جلسه در هفته نیاز دارند. برنامه درمانی برای هر فرد متفاوت است. فیزیوتراپیست ابتدا ارزیابی کامل انجام میدهد. سپس برنامه شخصیسازی شده طراحی میکند.
نتایج پس از ۴-۶ هفته ظاهر میشوند. کاهش درد و افزایش تحرک مشهود است. تداوم جلسات برای حفظ نتایج ضروری است. فیزیوتراپی عوارض جانبی ندارد. فقط ممکن است کمی خستگی موقت ایجاد کند.
تمرینات اصلاحی و تقویتی
این تمرینات عضلات حمایتکننده ستون فقرات را تقویت میکنند. تمرینات مک کنزی برای بسیاری مفید است. حرکات پایدارسازی مرکزی از اهمیت ویژهای برخوردارند. فیزیوتراپیست حرکات مناسب هر بیمار را آموزش میدهد.
تمرینات روزانه ۲۰-۳۰ دقیقه زمان میبرد. باید به آرامی و با دقت انجام شوند. افزایش تدریجی شدت تمرینات ضروری است. برخی حرکات در مرحله حاد ممنوع هستند. گرم کردن قبل از تمرین اهمیت زیادی دارد.
پس از ۶-۸ هفته اثرات واضح میشود. قدرت عضلانی افزایش مییابد. ثبات ستون فقرات بهتر میشود. انجام مداوم تمرینات از عود مشکل جلوگیری میکند. این روش کمهزینه و بسیار مؤثر است.
کشش ستون فقرات (تراکشن)
تراکشن فشار روی دیسک را کاهش میدهد. این کار با دستگاه مخصوص یا به صورت دستی انجام میشود. کشش ملایم فضای بین مهرهها را افزایش میدهد. مواد مغذی بهتر به دیسک میرسند. فشار از روی ریشه عصبی کم میشود.
هر جلسه ۱۵-۲۰ دقیقه طول میکشد. ۱۰-۱۵ جلسه معمولاً نیاز است. بیمار در حین کشش کاملاً ریلکس میماند. ممکن است احساس کشش ملایمی داشته باشد. نباید هیچ دردی ایجاد شود.
نتایج پس از ۳-۴ جلسه قابل مشاهده است. درد کاهش مییابد. دامنه حرکتی بهتر میشود. این روش برای همه مناسب نیست. در موارد پوکی استخوان شدید ممنوع است. فیزیوتراپیست صلاحیت انجام آن را دارد.
آبدرمانی (هیدروتراپی)
تمرینات در آب فشار روی ستون فقرات را کم میکند. شناور بودن در آب وزن بدن را کاهش میدهد. حرکات در آب آسانتر انجام میشوند. مقاومت آب به تقویت عضلات کمک میکند. دمای گرم آب عضلات را شل میکند.
جلسات ۳۰-۴۵ دقیقه در استخر گرم برگزار میشود. ۲-۳ جلسه در هفته توصیه میشود. تمرینات تحت نظر متخصص انجام میشود. عمق آب متناسب با قد بیمار تنظیم میشود. از وسایل کمکی مانند کمربندهای شناوری استفاده میشود.
پس از ۴-۶ هفته اثرات مثبت ظاهر میشوند. درد کاهش مییابد. انعطافپذیری افزایش پیدا میکند. این روش برای افراد مسن بسیار مناسب است. خطر آسیب در آب بسیار کم است. هزینه آن نسبت به سایر روشها بیشتر است.
استفاده از کمربندهای طبی
کمربندهای مخصوص از ستون فقرات حمایت میکنند. فشار روی دیسک آسیبدیده را کاهش میدهند. عضلات ضعیف را تا حدی جایگزین میکنند. از حرکات ناگهانی و شدید جلوگیری میکنند. بیشتر برای فعالیتهای روزمره توصیه میشوند.
کمربند باید توسط متخصص تجویز شود. اندازه آن باید دقیقاً متناسب با بیمار باشد. استفاده مداوم (بیش از ۲-۳ ساعت) توصیه نمیشود. در حالت استراحت باید آن را درآورد. نوع و میزان سفتی کمربند برای هر فرد متفاوت است.
استفاده صحیح نتایج خوبی دارد. درد هنگام فعالیت کمتر میشود. وضعیت بدن اصلاح میشود. اما جایگزین تقویت عضلات نیست. حتماً باید همراه با ورزش استفاده شود. استفاده نادرست میتواند مضر باشد.
3_ درمانهای مکمل و جایگزین
طب سوزنی
طب سوزنی روشی باستانی برای درمان دیسک کمر است. متخصص سوزنهای نازکی در نقاط خاصی از بدن قرار میدهد. این کار جریان انرژی را تنظیم میکند. سوزنها باعث ترشح اندورفین (مسکن طبیعی بدن) میشوند. التهاب موضعی کاهش مییابد.
هر جلسه 30-45 دقیقه طول میکشد. بیمار به آرامی روی تخت دراز میکشد. سوزنها 15-20 دقیقه در محل باقی میمانند. ممکن است احساس گرما یا سوزش خفیف ایجاد شود. معمولاً 10-12 جلسه نیاز است.
نتایج پس از 4-5 جلسه ظاهر میشود. درد به تدریج کاهش مییابد. انعطافپذیری ستون فقرات بهتر میشود. این روش عوارض جانبی کمی دارد. فقط ممکن است کبودی موضعی کوچکی ایجاد کند. برای افراد مسن بسیار مناسب است.
کایروپراکتیک (طب فشاری)
کایروپراکتور مفاصل ستون فقرات را تنظیم میکند. این کار فشار روی دیسک را کاهش میدهد. از تکنیکهای دستی خاصی استفاده میشود. گاهی صدای تقمانند کوچکی شنیده میشود. این روش به بهبود دامنه حرکتی کمک میکند.
جلسات درمانی کوتاه هستند (15-20 دقیقه). ابتدا معاینه کامل انجام میشود. سپس تنظیمات لازم صورت میگیرد. ممکن است 2-3 جلسه در هفته نیاز باشد. در موارد حاد، جلسات بیشتری لازم است.
تسکین درد معمولاً فوری است. اما اثر کامل پس از چند جلسه ظاهر میشود. این روش برای همه مناسب نیست. در موارد پوکی استخوان شدید باید احتیاط کرد. حتماً باید توسط متخصص مجرب انجام شود.
ماساژ درمانی
ماساژ بافتهای نرم اطراف ستون فقرات را هدف قرار میدهد. عضلات سفت و اسپاسم شده را شل میکند. جریان خون در ناحیه آسیبدیده افزایش مییابد. مواد التهابی سریعتر دفع میشوند. تنش عضلانی کاهش مییابد.
جلسات معمولاً 60 دقیقه طول میکشند. از تکنیکهای مختلفی استفاده میشود. فشار متناسب با تحمل بیمار اعمال میشود. 1-2 جلسه در هفته توصیه میشود. بهتر است با سایر روشها ترکیب شود.
نتایج پس از چند جلسه مشهود است. درد و سفتی عضلات کاهش مییابد. تحرک بیمار بهتر میشود. این روش عوارض خاصی ندارد. فقط در موارد التهاب حاد باید احتیاط کرد. برای سالمندان بسیار مفید است.
لیزرتراپی
لیزر کمتوان التهاب دیسک را کاهش میدهد. انرژی نورانی به بافت آسیبدیده میتابد. ترمیم بافت تسریع میشود. درد به تدریج کاهش مییابد. این روش کاملاً بدون درد است.
هر جلسه 10-15 دقیقه طول میکشد. دستگاه لیزر روی نقاط حساس قرار میگیرد. معمولاً 8-10 جلسه نیاز است. جلسات ابتدا روزانه و سپس با فاصله انجام میشوند. میتوان آن را با سایر روشها ترکیب کرد.
اثرات ضد دردی پس از 3-4 جلسه ظاهر میشود. ترمیم بافت زمان بیشتری میبرد. این روش برای افراد مسن بسیار ایمن است. هیچ عارضه جانبی شناختهشدهای ندارد. هزینه آن نسبتاً بالاست اما نتایج خوبی دارد.
اولتراسوند درمانی
امواج صوتی با فرکانس بالا به بافت میرسند. گرمای عمقی ایجاد میکنند. جریان خون موضعی افزایش مییابد. مواد التهابی سریعتر دفع میشوند. انعطافپذیری بافت بهبود مییابد.
هر جلسه 5-10 دقیقه طول میکشد. ژل مخصوص روی پوست مالیده میشود. پروب به آرامی روی ناحیه حرکت میکند. 3-5 جلسه در هفته توصیه میشود. معمولاً با سایر روشهای فیزیوتراپی ترکیب میشود.
نتایج پس از چند جلسه واضح است. درد و سفتی کاهش مییابد. دامنه حرکتی بهتر میشود. این روش کاملاً غیرتهاجمی است. برای سالمندان هیچ خطری ندارد. هزینه آن نسبتاً مقرونبهصرفه است.
4_ تغییر سبک زندگی
کاهش وزن
کاهش وزن فشار روی دیسکهای کمر را کم میکند. هر کیلوگرم وزن اضافی، فشار مضاعفی به ستون فقرات وارد میآورد. کاهش 5-10% وزن بدن تأثیر چشمگیری دارد. رژیم غذایی سالم و ورزش مناسب کلید موفقیت است. بهتر است تحت نظر متخصص تغذیه انجام شود.
کاهش وزن باید تدریجی و اصولی باشد. هفتهای نیم تا یک کیلو کاهش وزن کافی است. رژیمهای سخت نتیجه معکوس دارند. ترکیب ورزش هوازی و قدرتی بهترین نتیجه را میدهد. آب زیاد بنوشید و خواب کافی داشته باشید.
پس از کاهش وزن، درد کمر به طور محسوسی کم میشود. تحرک و انعطافپذیری افزایش مییابد. خطر آسیبهای مجدد کاهش پیدا میکند. این روش هیچ هزینهای ندارد. اما نیاز به پشتکار و اراده قوی دارد.
اصلاح وضعیت بدن
وضعیت نادرست بدن فشار روی دیسک را افزایش میدهد. هنگام نشستن پشت باید کاملاً صاف باشد. مانیتور باید در سطح چشم قرار گیرد. هنگام ایستادن وزن را روی دو پا تقسیم کنید. از قوز کردن و خم شدن طولانی مدت خودداری کنید.
برای اصلاح وضعیت بدن تمرینات سادهای وجود دارد. دیوار را لمس کنید و پشت را صاف نگه دارید. تمرینات تقویت عضلات مرکزی بسیار کمککننده هستند. از بالشهای طبی در محل کار استفاده کنید. هر 30 دقیقه وضعیت خود را تغییر دهید.
پس از چند هفته، وضعیت صحیح به عادت تبدیل میشود. فشار روی دیسک کاهش مییابد. درد کمر به طور محسوسی کم میشود. این روش کاملاً رایگان است. فقط نیاز به آگاهی و تمرین مداوم دارد.
خودداری از بلند کردن اجسام سنگین
بلند کردن نادرست اجسام یکی از علل شایع دیسک کمر است. برای بلند کردن اجسام از پاها کمک بگیرید. کمر باید صاف و عضلات شکم منقبض باشند. جسم را نزدیک به بدن نگه دارید. از چرخش کمر هنگام بلند کردن اجسام خودداری کنید.
اگر جسمی سنگین است، از دیگران کمک بگیرید. از ابزارهای کمکی مانند چرخ دستی استفاده کنید. بارهای سنگین را تقسیم کنید. هنگام حمل کیف، وزن را بین دو طرف تقسیم نمایید. برای کارهای سنگین از کمربند محافظ استفاده نمایید.
رعایت این اصول از آسیب مجدد جلوگیری میکند. فشار روی دیسک کاهش مییابد. بهبودی سریعتر اتفاق میافتد. این روش هیچ هزینهای ندارد. فقط نیاز به تغییر عادات روزمره دارد.
ورزشهای مناسب (شنا، پیادهروی)
شنا بهترین ورزش برای دیسک کمر است. آب فشار روی ستون فقرات را کاهش میدهد. کرال پشت و شنای آزاد بیشتر توصیه میشوند. هفتهای 3-4 بار و هر بار 30 دقیقه شنا کنید. ابتدا با جلسات کوتاه شروع نمایید.
پیادهروی نیز ورزشی عالی برای کمر درد است. روزانه 30-45 دقیقه با کفش مناسب پیادهروی کنید. سرعت باید متوسط و قدمها منظم باشد. از پیادهروی در سطوح ناهموار خودداری نمایید. پس از پیادهروی حرکات کششی انجام دهید.
این ورزشها به تقویت عضلات مرکزی کمک میکنند. انعطافپذیری ستون فقرات افزایش مییابد. گردش خون در ناحیه آسیبدیده بهتر میشود. هزینه بسیار کمی دارد. فقط نیاز به تداوم و استمرار دارد.
تغذیه مناسب و غنی از کلسیم
تغذیه مناسب به ترمیم دیسک کمک میکند. مواد غذایی غنی از کلسیم مصرف نمایید. شیر، ماست، پنیر و سبزیجات برگدار منابع خوبی هستند. ویتامین D جذب کلسیم را افزایش میدهد. ماهی، زرده تخممرغ و نور آفتاب منابع ویتامین D هستند.
مصرف پروتئین کافی برای ترمیم بافت ضروری است. گوشت بدون چربی، ماهی و حبوبات مصرف کنید. آنتیاکسیدانها التهاب را کاهش میدهند. میوهها و سبزیجات رنگارنگ مصرف نمایید. آب زیاد بنوشید تا دیسکها هیدراته بمانند.
تغذیه مناسب به کاهش وزن کمک میکند. مواد مغذی لازم برای ترمیم دیسک فراهم میشود. التهاب بدن کاهش مییابد. این روش هزینه چندانی ندارد. فقط نیاز به تغییر عادات غذایی دارد.
5_ جراحیهای کمتهاجمی
دیسککتومی به روش اندوسکوپی
این روش کمتهاجمی برای درمان دیسک کمر استفاده میشود. جراح برش کوچکی (کمتر از 1 سانتیمتر) ایجاد میکند. از دوربین مخصوص و ابزارهای ظریف استفاده میشود. فقط بخش آسیبدیده دیسک خارج میشود. فشار روی عصب سریعاً کاهش مییابد.
عمل حدود 1 ساعت طول میکشد. بیمار 1-2 روز در بیمارستان میماند. بیهوشی عمومی یا نخاعی انجام میشود. خونریزی و درد پس از عمل بسیار کم است. بهبودی کامل 2-4 هفته زمان میبرد.
مزیت اصلی این روش، آسیب بافتی کم است. عوارضی مانند عفونت نادر هستند. اسکار جراحی بسیار کوچک باقی میماند. بیماران مسن بهتر این روش را تحمل میکنند. موفقیت آن حدود 80-90% گزارش شده است.
لیزر دیسک کمر
لیزر درمانی نوین برای دیسکهای بیرونزده است. پرتو لیزر از طریق سوزن مخصوص به دیسک هدایت میشود. انرژی لیزر حجم دیسک را کاهش میدهد. فشار روی عصب کم میشود. این روش کاملاً دقیق و کنترلشده است.
عمل تحت بیحسی موضعی انجام میشود. حدود 30-45 دقیقه طول میکشد. بیمار همان روز مرخص میشود. نیازی به بخیه نیست. فقط پانسمان کوچکی روی محل قرار میگیرد.
نتایج معمولاً پس از 2-3 هفته ظاهر میشود. عوارض جانبی بسیار نادر است. برای بیماران پرخطر جراحی مناسب است. دوره نقاهت بسیار کوتاه است. هزینه آن از جراحی باز کمتر است.
فرکانس رادیویی(RF)
این روش برای درمان دردهای مزمن دیسک کمر استفاده میشود. امواج رادیویی به عصبهای درد ارسال میشود. انتقال سیگنالهای درد مختل میشود. التهاب موضعی کاهش مییابد. این کار تحت هدایت تصویربرداری انجام میشود.
عمل حدود 30 دقیقه طول میکشد. بیحسی موضعی کافی است. نیازی به بستری نیست. بیمار پس از 1-2 ساعت استراحت مرخص میشود. ممکن است کمی کبودی موضعی ایجاد شود.
اثر ضد دردی 1-2 هفته بعد ظاهر میشود. معمولاً 6-12 ماه دوام دارد. در صورت نیاز قابل تکرار است. عوارض جانبی بسیار نادر است. برای سالمندان با شرایط خاص مناسب است.
6_ جراحیهای باز
دیسککتومی استاندارد
این جراحی برای برداشتن بخش بیرون زده دیسک انجام میشود. جراح برشی 3-5 سانتیمتر در خط وسط کمر ایجاد میکند. عضلات به کنار زده میشوند. بخش کوچکی از استخوان مهره ممکن است برداشته شود. سپس دیسک آسیب دیده خارج میگردد.
عمل تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. مدت زمان عمل حدود 1-1.5 ساعت است. بیمار 1-2 روز در بیمارستان بستری میماند. درد پس از عمل با مسکن کنترل میشود. راه رفتن از روز اول پس از عمل شروع میشود.
مزیت اصلی این روش دید مستقیم جراح است. امکان درمان همزمان چند دیسک وجود دارد. موفقیت آن حدود 90-95% گزارش شده است. دوره بهبودی 4-6 هفته طول میکشد. فعالیتهای سنگین تا 3 ماه محدود میشوند.
لامینکتومی
این روش برای کاهش فشار روی نخاع انجام میشود. جراح پشت مهره (لامینا) را برمیدارد. فضای بیشتری برای اعصاب ایجاد میشود. در موارد تنگی کانال نخاعی بسیار مؤثر است. معمولاً با دیسککتومی ترکیب میشود.
عمل 2-3 ساعت طول میکشد. بیهوشی عمومی نیاز است. بیمار 3-5 روز در بیمارستان میماند. بلند کردن اجسام تا 6 هفته ممنوع است. فیزیوتراپی از هفته دوم شروع میشود.
نتایج معمولاً بسیار خوب است. درد پاها به سرعت بهبود مییابد. عوارض احتمالی شامل ناپایداری ستون فقرات است. برای سالمندان با تنگی شدید کانال مناسب است. بهبودی کامل 3-6 ماه طول میکشد.
فیوژن ستون فقرات
این جراحی دو یا چند مهره را به هم جوش میدهد. از گرافت استخوانی یا قفسههای فلزی استفاده میشود. برای موارد ناپایداری شدید ستون فقرات انجام میشود. حرکت بین مهرهها کاملاً حذف میشود. درد ناشی از حرکت مفصل از بین میرود.
عمل 3-4 ساعت طول میکشد. بیمار 4-7 روز در بیمارستان میماند. بریس مخصوص به مدت 3 ماه استفاده میشود. بهبودی کامل 6-12 ماه زمان میبرد. فعالیتهای سنگین تا یک سال محدود میشوند.
موفقیت این روش حدود 80-85% است. درد مزمن را به خوبی کنترل میکند. عوارض شامل عدم جوش خوردن استخوان است. برای بیماران مسن با پوکی استخوان نیاز به احتیاط دارد. نتایج بلندمدت معمولاً رضایتبخش است.
جایگزینی دیسک مصنوعی
در این روش دیسک آسیب دیده با پروتز جایگزین میشود. حرکت طبیعی ستون فقرات حفظ میشود. فقط برای برخی بیماران خاص مناسب است. معمولاً در ناحیه کمری انجام میشود. از مواد پلیمری یا فلزی ساخته میشود.
عمل 2-3 ساعت طول میکشد. بیهوشی عمومی نیاز است. بیمار 3-5 روز در بیمارستان میماند. راه رفتن از روز دوم شروع میشود. فیزیوتراپی پس از 2 هفته آغاز میشود.
مزیت اصلی حفظ تحرک ستون فقرات است. فشار به مهرههای مجاور کمتر میشود. عوارض احتمالی شامل دررفتگی پروتز است. هزینه عمل نسبتاً بالا است. نتایج 10 ساله آن رضایتبخش گزارش شده است.
تثبیت دینامیک ستون فقرات
این روش جدیدتر از فیوژن کامل ستون فقرات است. از ایمپلنتهای مخصوص برای حمایت ستون فقرات استفاده میشود. حرکت محدودی بین مهرهها حفظ میشود. فشار روی مهرههای مجاور کاهش مییابد. برای برخی موارد خاص دیسک کمر کاربرد دارد.
عمل حدود 2-2.5 ساعت طول میکشد. بیمار 3-4 روز در بیمارستان میماند. بهبودی اولیه 4-6 هفته زمان میبرد. فعالیتهای ورزشی پس از 3 ماه مجاز است. فیزیوتراپی نقش مهمی در بهبودی دارد.
مزیت آن نسبت به فیوژن کامل، حفظ تحرک بیشتر است. عوارض احتمالی شامل شل شدن ایمپلنت است. هزینه آن از فیوژن سنتی بیشتر است. نتایج بلندمدت آن هنوز در حال بررسی است. برای بیماران انتخاب شده نتایج خوبی دارد.
7_ جراحی ترکیبی
ترکیب دیسککتومی با فیوژن
این روش دو جراحی را همزمان انجام میدهد. ابتدا دیسک آسیبدیده خارج میشود. سپس مهرههای مجاور به هم جوش داده میشوند. برای مواردی که هم دیسک و هم مفاصل بین مهرهای آسیب دیدهاند مناسب است. این کار از ناپایداری بعدی ستون فقرات جلوگیری میکند.
عمل حدود 3-4 ساعت طول میکشد. بیمار 5-7 روز در بیمارستان میماند. بریس مخصوص به مدت 8-12 هفته استفاده میشود. فیزیوتراپی پس از 6 هفته شروع میشود. بهبودی کامل 6-9 ماه زمان میبرد.
مزیت اصلی این روش، درمان همزمان دو مشکل است. نتایج بلندمدت پایدارتری دارد. عوارض شامل خطر عدم جوش خوردن استخوان است. برای بیماران با آسیبهای شدید ستون فقرات مناسب است. موفقیت آن حدود 80-85% گزارش شده است.
جراحیهای ترمیمی دیسک
این روشهای نوین به ترمیم دیسک آسیبدیده کمک میکنند. از مواد بیولوژیک برای تحریک بازسازی دیسک استفاده میشود. ممکن است با دیسککتومی جزئی ترکیب شود. برای بیماران جوانتر با دیسکهای نسبتاً سالم مناسب است. هدف حفظ عملکرد طبیعی دیسک است.
عمل 2-2.5 ساعت طول میکشد. بیهوشی عمومی نیاز است. بیمار 3-4 روز در بیمارستان میماند. فعالیتهای سبک پس از 4 هفته مجاز است. ورزشهای سنگین پس از 6 ماه امکانپذیر میشود.
مزیت اصلی حفظ تحرک طبیعی ستون فقرات است. عوارض احتمالی شامل واکنش به مواد ترمیمی است. هزینه این روش نسبتاً بالا است. نتایج بلندمدت آن هنوز در حال بررسی است. برای بیماران انتخابشده نتایج امیدوارکننده دارد.
روشهای بازسازی دیسک
این تکنیکهای پیشرفته سلولهای دیسک را بازسازی میکنند. از سلولهای بنیادی یا فاکتورهای رشد استفاده میشود. معمولاً با روشهای کمتهاجمی ترکیب میشود. برای آسیبهای متوسط دیسک کاربرد دارد. هدف بازگرداندن عملکرد کامل دیسک است.
عمل حدود 1.5-2 ساعت طول میکشد. بیحسی نخاعی کافی است. بیمار 2-3 روز در بیمارستان میماند. دوره نقاهت 4-6 هفته است. نتایج کامل پس از 6-12 ماه ظاهر میشود.
مزیت آن کاهش نیاز به جراحیهای تهاجمی است. عوارض جانبی بسیار کم گزارش شده است. هزینه آن بسیار بالا است. هنوز به صورت گسترده در دسترس نیست. برای بیمارانی که میخواهند از فیوژن جلوگیری کنند مناسب است.
جمع بندی دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند
دیسک کمر مشکل شایعی در سنین میانسالی و سالمندی است. فرسایش طبیعی دیسکها با افزایش سن علت اصلی است. علائم شامل درد کمر، انتشار درد به پاها و محدودیت حرکتی است. تشخیص به موقع از عوارض جدی جلوگیری میکند.
درمان با روشهای غیرجراحی شروع میشود. داروهای ضدالتهاب و فیزیوتراپی اولین قدم هستند. تزریق اپیدورال در موارد مقاوم کمک میکند. تغییر سبک زندگی نقش کلیدی در درمان دارد. کاهش وزن و ورزش مناسب فشار روی دیسک را کم میکند.
در موارد شدید، جراحی ضروری میشود. روشهای کمتهاجمی امروزه ترجیح داده میشوند. دیسککتومی و لامینکتومی شایعترین جراحیها هستند. فیوژن ستون فقرات برای موارد ناپایداری انجام میشود. روشهای جدید مانند جایگزینی دیسک نتایج خوبی نشان دادهاند.
پیشگیری از دیسک کمر اهمیت زیادی دارد. حفظ وزن مناسب فشار روی ستون فقرات را کاهش میدهد. وضعیت صحیح بدن در نشستن و خوابیدن ضروری است. ورزشهای تقویتی عضلات مرکزی از آسیب جلوگیری میکند. پرهیز از بلند کردن نادرست اجسام مهم است.
دیسک کمر در سالمندان نیاز به مدیریت ویژه دارد. درمان باید با توجه به شرایط عمومی بیمار انتخاب شود. ترکیب روشهای درمانی معمولاً بهترین نتیجه را میدهد. شروع زودهنگام درمان از پیشرفت بیماری جلوگیری میکند. کیفیت زندگی با درمان مناسب به طور چشمگیری بهبود مییابد.
مقالههای مفید درباره دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند
درمان دیسک کمر در افراد میانسال و سالمند
آنچه باید درباره بیرون زدگی دیسک در افراد میانسال و سالمند بدانید