سرطان حفره دهان در افراد میانسال و سالمند
علائم و نشانه های سرطان حفره دهان در افراد میانسال و سالمند
1. زخم دهانی که بعد از دو هفته بهبود نمییابد
همه افراد گاهی اوقات در دهان خود زخمهای کوچکی مانند آفت را تجربه میکنند. این زخمها معمولاً پس از چند روز تا حداکثر دو هفته به طور کامل بهبود پیدا میکنند. اما زمانی که یک زخم در دهان بیش از دو هفته باقی بماند، این موضوع میتواند یک علامت هشداردهنده مهم باشد. سرطان حفره دهان در افراد میانسال و سالمند اغلب با چنین زخمهای مقاوم به درمانی آغاز میشود.
این زخمها ممکن است در ابتدا کوچک و بدون درد باشند و به همین دلیل بسیاری از افراد به ویژه سالمندان آنها را نادیده میگیرند. برخی تصور میکنند که این زخمها ناشی از تحریم دندان مصنوعی یا یک آسیب کوچک است. اما با گذشت زمان، این زخم نه تنها بهبود نمییابد بلکه ممکن است بزرگتر شده و باعث ایجاد درد شود.
ویژگی مهم این زخمها، حاشیه نامنظم و ضخیم شده آنهاست. ممکن است وسط زخم کمی فرو رفته باشد و بافتی سفت داشته باشد. رنگ زخم میتواند متفاوت باشد؛ گاهی سفید، گاهی قرمز و گاهی ترکیبی از هر دو. در برخی موارد، زخم ممکن است خونریزی کند به خصوص زمانی که فرد غذا میخورد یا مسواک میزند.
افراد میانسال و سالمند باید هر زخم دهانی را که بیش از دو هفته باقی میماند جدی بگیرند. حتی اگر زخم دردناک نباشد، نباید آن را نادیده گرفت. مراجعه به دندانپزشک یا پزشک متخصص در این موارد کاملاً ضروری است. پزشک میتواند با معاینه دقیق و در صورت نیاز نمونهبرداری، علت دقیق زخم را تشخیص دهد. تشخیص زودهنگام میتواند تفاوت بزرگی در نتیجه درمان ایجاد کند.
2. توده یا ضخیم شدگی در لب، لثه یا داخل دهان
ایجاد توده یا ناحیه ضخیم شده در هر قسمت از دهان میتواند نشانه ای نگران کننده باشد. افراد میانسال و سالمند باید به هرگونه تغییر در بافت مخاط دهان خود توجه ویژه ای داشته باشند. این توده ها ممکن است در ابتدا کوچک و بدون درد باشند اما به تدریج رشد کنند.
ممکن است فرد هنگام مسواک زدن یا شستشوی دهان متوجه یک برآمدگی غیرعادی شود. گاهی اوقات این توده ها روی زبان، کف دهان یا سطح داخلی گونه ها ظاهر میشوند. برخی از این توده ها ممکن است سفت و ثابت باشند در حالی که برخی دیگر قابل حرکت هستند. رنگ آنها معمولاً با مخاط اطراف یکسان است اما ممکن است کمی قرمزتر یا سفیدتر باشند.
در بسیاری از موارد، افراد این توده ها را با جوش های معمولی یا التهاب لثه اشتباه میگیرند. اما یک ویژگی مهم توده های سرطانی، رشد تدریجی و مداوم آنهاست. اگر توده ای پس از دو هفته نه تنها کوچک نشده بلکه بزرگتر هم شده باشد، این یک علامت هشداردهنده جدی است.
گاهی اوقات این توده ها باعث ایجاد احساس ناراحتی در دهان میشوند بدون اینکه درد واضحی ایجاد کنند. ممکن است فرد احساس کند چیزی در دهانش گیر کرده است. در موارد پیشرفته تر، این توده ها میتوانند در صحبت کردن یا جویدن غذا اختلال ایجاد کنند. معاینه منظم دهان توسط خود فرد میتواند به شناسایی زودهنگام این تغییرات کمک کند.
3. لکههای سفید (لوکوپلاکیا) یا قرمز (اریتروپلاکیا) در مخاط دهان
لکه های سفید یا قرمز در دهان که به راحتی پاک نمیشوند میتوانند نشانه ای از تغییرات پیش سرطانی باشند. این لکه ها معمولاً مسطح هستند و ممکن است ظاهری مخملی داشته باشند. لوکوپلاکیا (لکه های سفید) شایع تر است اما اریتروپلاکیا (لکه های قرمز) احتمال بدخیمی بیشتری دارد.
این لکه ها ممکن است در هر قسمتی از دهان از جمله زبان، کف دهان، کام نرم یا سطح داخلی گونه ها ظاهر شوند. برخلاف زخم های معمولی، این لکه ها باعث ایجاد درد یا ناراحتی نمیشوند و به همین دلیل اغلب نادیده گرفته میشوند. افراد میانسال و سالمند باید به هر تغییر رنگی در مخاط دهان که بیش از دو هفته باقی بماند توجه کنند.
لکه های سفید ممکن است شبیه به رسوبات سفید رنگ باشند اما با مسواک زدن پاک نمیشوند. لکه های قرمز ممکن است ظاهری براق و کمی فرورفته داشته باشند. در برخی موارد، لکه هایی با ترکیبی از رنگ سفید و قرمز نیز دیده میشود که به آن اریترولوکوپلاکیا میگویند.
این لکه ها معمولاً در اثر تحریک مزمن مخاط دهان ایجاد میشوند. مصرف دخانیات مهم ترین عامل ایجاد کننده این لکه ها است. الکل، تحریم طولانی مدت دندان مصنوعی و دندان های تیز نیز میتوانند باعث ایجاد این تغییرات شوند. پزشک میتواند با نمونه برداری کوچک، ماهیت دقیق این لکه ها را تشخیص دهد.
4. خونریزی بیدلیل در دهان
خونریزی خود به خودی دهان بدون دلیل واضح یک علامت هشداردهنده مهم است. بسیاری از افراد میانسال و سالمند این خونریزی را به مشکلات لثه نسبت میدهند اما باید توجه داشت که خونریزی میتواند نشانه ای از وجود یک ضایعه بدخیم باشد.
ممکن است فرد متوجه خونریزی در بزاق خود شود به خصوص پس از بیدار شدن از خواب. گاهی اوقات خونریزی هنگام مسواک زدن یا غذا خوردن اتفاق میافتد. در برخی موارد، خونریزی میتواند خود به خود و بدون هیچ محرک واضحی رخ دهد. این خونریزی معمولاً کم است اما به طور مکرر تکرار میشود.
ضایعات سرطانی دارای عروق خونی شکننده ای هستند که به راحتی دچار خونریزی میشوند. این خونریزی ممکن است از یک زخم باز، یک توده یا از زیر یک لکه غیرعادی شروع شود. اگر خونریزی دهان بدون دلیل واضحی ادامه پیدا کند، حتماً باید به پزشک مراجعه کرد.
برخی افراد سعی میکنند با تغییر روش مسواک زدن یا استفاده از دهانشویه های مختلف این مشکل را حل کنند. اما اگر خونریزی واقعاً ناشی از یک ضایعه بدخیم باشد، این اقدامات کمکی نخواهد کرد. تنها راه تشخیص دقیق، معاینه توسط متخصص و انجام بررسی های لازم است.
6. درد در ناحیه دهان که از بین نمیرود
درد مداوم در دهان که به سادگی از بین نمیرود، یکی از نشانههای مهم سرطان حفره دهان محسوب میشود. این درد با دردهای معمولی دندان یا لثه تفاوت اساسی دارد. درد ناشی از سرطان معمولاً به درمانهای معمول پاسخ نمیدهد و با گذشت زمان بدتر میشود.
ممکن است فرد در ابتدا درد خفیفی احساس کند که توجه چندانی به آن نمیکند. اما به تدریج این درد شدیدتر شده و در زندگی روزمره اختلال ایجاد میکند. درد ممکن است در یک نقطه خاص متمرکز باشد یا به نواحی اطراف مانند گوش، فک یا گردن انتشار پیدا کند. ویژگی مهم این درد، تداوم آن است به طوری که حتی در حالت استراحت نیز وجود دارد.
برخی افراد سعی میکنند با مسکنهای معمولی این درد را کنترل کنند. اما درد ناشی از سرطان معمولاً به این داروها پاسخ مناسبی نمیدهد. ممکن است درد به صورت سوزش، ضربان یا احساس فشار عمقی باشد. در موارد پیشرفته، درد میتواند حتی در شب فرد را از خواب بیدار کند.
افراد میانسال و سالمند نباید هر دردی در دهان را به دندان مصنوعی یا مشکلات دندانی نسبت دهند. اگر دردی بیش از دو هفته ادامه پیدا کند و به درمانهای معمول پاسخ ندهد، باید حتماً توسط پزشک بررسی شود. پزشک میتواند با معاینه دقیق و در صورت نیاز انجام تصویربرداری، منشاء درد را تشخیص دهد.
7. مشکل در جویدن، بلعیدن یا حرکت دادن فک و زبان
مشکلات مربوط به جویدن و بلع غذا میتوانند از نشانههای مهم سرطان حفره دهان باشند. این مشکلات معمولاً به تدریج ایجاد میشوند و پیشرفت میکنند. فرد ممکن است در ابتدا فقط هنگام خوردن غذاهای سفت احساس ناراحتی کند اما به مرور زمان حتی با غذاهای نرم نیز مشکل پیدا کند.
ممکن است فرد احساس کند غذا در گلو یا مری او گیر میکند. برخی افراد نیز گزارش میدهند که هنگام نوشیدن مایعات، مایع از بینی آنها خارج میشود. این اتفاق به دلیل اختلال در عملکرد عضلات نرم کام رخ میدهد. مشکل در حرکت دادن فک یا زبان نیز میتواند وجود داشته باشد به طوری که فرد در تلفظ برخی کلمات مشکل پیدا کند.
این مشکلات میتوانند منجر به کاهش وزن ناخواسته و سوءتغذیه شوند. بسیاری از سالمندان این تغییرات را به افزایش سن نسبت میدهند در حالی که میتوانند نشانه بیماری جدی باشند. اگر مشکل در بلع بیش از دو هفته ادامه پیدا کند، باید حتماً بررسی شود.
پزشک میتواند با معاینه دقیق دهان و حلق و در صورت نیاز انجام آندوسکوپی، علت این مشکلات را تشخیص دهد. گاهی اوقات انجام تستهای ویژه بلع نیز لازم میشود. تشخیص زودهنگام میتواند از ایجاد عوارض جدی جلوگیری کند.
8. احساس گیر کردن چیزی در گلو
احساس وجود توده یا جسم خارجی در گلو که به آن “احساس گلوبوس” نیز میگویند، میتواند نشانهای از سرطان حفره دهان باشد. افراد این احساس را به صورت چیزی که در گلو گیر کرده است توصیف میکنند که با قورت دادن آب دهان نیز از بین نمیرود.
این احساس معمولاً در ناحیه خاصی از گلو متمرکز است و فرد میتواند نقطه دقیق آن را نشان دهد. ممکن است احساس شود چیزی در پشت زبان یا در ناحیه حنجره گیر کرده است. برخی افراد گزارش میدهند که این احساس در طول زمان بدتر میشود و باعث ناراحتی دائمی میگردد.
ممکن است این احساس با علائم دیگری مانند درد هنگام بلع، تغییر صدا یا سرفه همراه باشد. در برخی موارد، فرد ممکن است به طور غیرارادی سعی کند با سرفه کردن یا قورت دادن مکرر، این احساس را برطرف کند اما موفق نشود.
افراد میانسال و مسن نباید این احساس را نادیده بگیرند. اگر این احساس بیش از دو هفته ادامه یابد، باید توسط پزشک بررسی شود. پزشک با معاینه دقیق حلق و حنجره و در صورت لزوم انجام آندوسکوپی می تواند علت این احساس را تشخیص دهد. گاهی اوقات این احساس می تواند ناشی از یک توده واقعی در گلو باشد که نیاز به بررسی فوری دارد.
9. تورم فک که باعث لق شدن دندانها یا نامناسب شدن دندان مصنوعی میشود
تورم فک بدون دلیل واضح یک علامت هشداردهنده مهم است. این تورم میتواند به آرامی ایجاد شود و پیشرفت کند. فرد ممکن است ابتدا فقط کمی ناراحتی احساس کند اما به تدریج متوجه تغییر شکل صورت خود شود. تورم فک ناشی از سرطان معمولاً یک طرفه است و با گذشت زمان کاهش نمییابد.
لق شدن دندانها بدون دلیل دندانی واضح از نشانههای نگران کننده است. ممکن است دندانهای سالم ناگهانی شروع به لق شدن کنند. این اتفاق زمانی رخ میدهد که تومور به استخوان فک حمله کرده و باعث تخریب آن شده است. فرد ممکن است متوجه فاصله گرفتن دندانها از هم یا تغییر در نحوه روی هم قرار گرفتن دندانها شود.
افرادی که دندان مصنوعی دارند ممکن است ناگهان متوجه نامناسب شدن پروتز خود شوند. دندان مصنوعی که قبلاً کاملاً اندازه بوده است ناگهان ممکن است لق شود یا باعث ایجاد زخم در دهان گردد. این تغییرات به دلیل تغییر شکل استخوان فک زیرین رخ میدهد. برخی افراد سعی میکنند با تنظیم کردن دندان مصنوعی این مشکل را حل کنند اما این کار فقط موقتاً کمک میکند.
تورم فک ممکن است با درد همراه باشد یا بدون درد ایجاد شود. در برخی موارد، فرد ممکن است در باز کردن کامل دهان مشکل پیدا کند. این محدودیت در باز کردن دهان میتواند در غذا خوردن و صحبت کردن اختلال ایجاد کند. اگر تورم فک بیش از دو هفته ادامه پیدا کند، باید حتماً توسط پزشک بررسی شود.
پزشک میتواند با معاینه دقیق و عکسبرداری با اشعه ایکس، علت تورم فک را تشخیص دهد. در برخی موارد، سیتیاسکن یا امآرآی نیز ضروری است. تشخیص زودهنگام میتواند به حفظ ساختار فک و دندانها کمک کند.
10. درد مزمن گوش
درد گوش که بدون وجود عفونت واضح ادامه پیدا کند، میتواند نشانه ای از سرطان حفره دهان باشد. این درد معمولاً یک طرفه است و به درمانهای معمول گوش پاسخ نمیدهد. درد ممکن است به صورت مداوم باشد یا به صورت دوره ای تشدید شود.
مکانیسم این درد به این صورت است که تومورهای ناحیه دهان میتوانند به اعصابی که به گوش کشیده میشوند فشار وارد کنند. این فشار باعث ایجاد دردی میشود که در گوش احساس میشود اما منشاء آن در دهان است. فرد ممکن است احساس کند گوش او گرفته است یا شنوایی او کاهش یافته است.
برخی افراد همچنین گزارش میدهند که درد با جویدن یا بلع غذا بدتر میشود. ممکن است درد به ناحیه فک یا صورت نیز انتشار پیدا کند. در مواردی، فرد ممکن است احساس وزوز در گوش داشته باشد یا صداها به صورت خفه به نظر برسند.
افراد میانسال و سالمند نباید درد مزمن گوش را نادیده بگیرند. اگر پزشک متخصص گوش هیچ مشکل واضحی در گوش پیدا نکند، باید حتماً معاینه کامل دهان انجام شود. دندانپزشک یا پزشک متخصص میتواند با معاینه دقیق دهان و حلق، منشاء درد را شناسایی کند.
درمان این درد مستلزم رسیدگی به تومور اولیه است. با درمان سرطان، درد گوش نیز بهبود مییابد. تسکین درد مزمن میتواند کیفیت زندگی فرد را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد.
11. تغییر در صدا یا گرفتگی صدای مداوم
تغییرات پایدار در صدا که بیش از دو هفته ادامه پیدا کند، میتواند نشانه ای از سرطان حفره دهان باشد. این تغییرات ممکن است به صورت گرفتگی صدا، خش دار شدن صدا یا کاهش حجم صدا ظاهر شوند. فرد ممکن است متوجه شود که برای بلند صحبت کردن باید تلاش بیشتری کند.
مکانیسم این تغییرات به این صورت است که تومور میتواند بر تارهای صوتی یا اعصاب کنترلکننده حنجره تأثیر بگذارد. تومور ممکن است مستقیماً در حنجره باشد یا از نواحی مجاور مانند حلق به حنجره گسترش یافته باشد. در برخی موارد، تومور ممکن است با ایجاد اختلال در حرکت طبیعی زبان یا کام نرم، باعث تغییر صدا شود.
این تغییرات معمولاً تدریجی اما پیشرونده هستند. صدا ممکن است در ابتدا فقط در پایان روز خسته به نظر برسد، اما با گذشت زمان ممکن است حتی در ساعات اولیه صبح نیز غیرطبیعی شود. برخی افراد همچنین گزارش میدهند که کنترل خود را بر روی زیر و بمی صدای خود از دست میدهند.
افرادی که به صورت حرفه ای از صدای خود استفاده میکنند، معمولاً زودتر متوجه این تغییرات میشوند. اما افراد مسن ممکن است این تغییرات را به افزایش سن نسبت دهند. اگر تغییر صدا بدون دلیل واضحی مانند سرماخوردگی ایجاد شده باشد، باید حتماً بررسی شود.
متخصص میتواند با معاینه حنجره با آینه یا آندوسکوپ، علت تغییر صدا را تشخیص دهد. در صورت مشاهده هرگونه ضایعه مشکوک، بیوپسی انجام میشود. تشخیص زودهنگام میتواند به حفظ عملکرد صدا و جلوگیری از آسیب دائمی کمک کند.
1. معاینه فیزیکی دهان
معاینه فیزیکی دهان اولین و حیاتیترین گام در تشخیص سرطان حفره دهان است. این معاینه یک فرآیند سریع و بدون درد است. پزشک یا دندانپزشک با دقت تمام نواحی دهان شما را بررسی میکند. او به دنبال هرگونه علامت غیرعادی میگردد. این علائم شامل زخمهای مزمن، تودهها، برجستگیها یا نواحی ضخیم شده است. همچنین لکههای سفید (لوکوپلاکیا) یا قرمز (اریتروپلاکیا) را بسیار جدی میگیرد.
پزشک از یک نور روشن و گاهی از یک آینه کوچک یا زبانگیر استفاده میکند. او لبها، لثهها و پوشش داخلی لب و گونه را میبیند. سپس زبان (از جمله زیر و کنارههای آن) را معاینه میکند. سقف و کف دهان و همچنین لوزهها نیز از نظر دور نمیمانند. او ممکن است غدد لنفاوی گردن و گلو را لمس کند. این کار برای بررسی وجود تورم یا بزرگی غدد است. اگر هر ضایعهای به نظر مشکوک برسد، پزشک برای بررسی بیشتر اقدام میکند. این معاینه باید بخشی از چکاپهای منظم دندانپزشکی شما باشد. خودآزمایی ماهانه دهان نیز یک عادت پیشگیرانه عالی است.
2. نمونهبرداری (بیوپسی)
نمونهبرداری یا بیوپسی، قطعیترین روش برای تشخیص سرطان حفده دهان است. تنها این روش میتواند وجود سلولهای سرطانی را به طور قطعی تایید کند. اگر پزشک در معاینه، ناحیهای مشکوک مشاهده کند، نمونه کوچکی از بافت آن ناحیه برمیدارد. سپس پاتولوژیست این نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی میکند. او به دنبال سلولهای غیرطبیعی میگردد.
انواع مختلفی از بیوپسی وجود دارد. بیوپسی برش یا اگزیشنال رایجترین نوع است. در این روش، پزشک بخشی یا تمام ضایعه مشکوک را با چاقوی جراحی برمیدارد. این کار معمولاً با بیحسی موضعی انجام میشود. نوع دیگر، بیوپسی پانچ است که با وسیلهای مخصوص، نمونهی استوانهای شکل کوچکی میگیرد. برای ضایعات سطحی، بیوپسی برس یا براش امکانپذیر است. این روش بدون نیاز به بیحسی، سلولها را جمعآوری میکند. انتخاب روش به محل و اندازه ضایعه بستگی دارد. نتیجه بیوپسی نوع سرطان و درجه تهاجمی بودن آن را مشخص میکند. این اطلاعات برنامه درمانی را راهنمایی میکند.
جمع بندی سرطان حفره دهان در افراد میانسال و سالمند
مقاله های مفید درباره سرطان حفره دهان در افراد میانسال و سالمند
سیر تکاملی بروز سرطانهای حفره دهان در افراد سالمند
بیماران سالمند مبتلا به کارسینوم سلول سنگفرشی حفره دهان در مراحل اولیه
نقش سن در درمان کارسینوم سلول سنگفرشی حفره دهان
مخاطرات سرطان دهان در افراد سالمند