کشاورزی ارگانیک: غذای سالم
در عصری که در آن قرار داریم زندگی بشر آگاهانه و یا ناخودآگاه آنچنان با مواد شیمیایی پیوند خورده است که به نظر می‌آید جزئی از لازمه زندگی بشر شده است. گروهی از اندیشمندان، متفکران، خیرخواهان و دوراندیشان بر این باورند که میتوان با تدبیر، برنامه ریزی و با حوصله، آلودگی محصولات کشاورزی را با روش‌ها و دستورالعمل‌های کشاورزی ارگانیک از بین برده و به غذای ایمن و سالم رسید.
غذا اساسی ترین و اصلی ترین نیاز تمام موجودات زنده اعم از گیاهان، جانوران و انسانهاست چرا که عامل اصلی رشد و نمو، تندرستی و شادابی، آرامش و زیبایی، رفتار و منش، دانایی و توانایی، تولیدمثل و تکثیر نسل، طول عمر و… به غذا دارد. 
مواد و ویژگیهای تشکیل دهنده غذا میتواند شامل همه یا بخشهایی از ساختارهای زیر باشد
پروتئینها: پروتئینها اجزای ساختمانی بدن ما میباشند. بدن انسان از این ترکیبات برای تشکیل اجزا، رشد اندامها و دستگاهها و ترمیم قسمتهای آسیب دیده استفاده میکند. بدن انسان در سن رشد به پروتئین بیشتری نیاز دارد. هرچند بیشتر خوراکیها دارای تمامی ترکیبات میباشند اما شیر، گوشت، تخم مرغ، ماهی، پنیر، حبوبات و قارچ دارای پروتئین بیشتری هستند.
کربوهیدراتها: کربوهیدراتها یا قندها از مواد انرژی زا هستند. بهصورت ساده یا مرکب در انواع مواد خوراکی وجود دارند. مصرف بیش از اندازه کربوهیدراتها موجب چاقی انسان میشود. غلات، فرآوردههای حاصل از غلات، قند و شکر و شیرینیها مقدار فراوانی کربوهیدرات دارند.
چربیها: چربیها هم در ساختار برخی از اجزای بدن مشارکت دارند و هم انرژی مورد نیاز بدن را فراهم میکنند. چربی در زیرپوست بدن ذخیره میشود و مانند یک الیاف حفاظتی بدن را گرم نگه میدارد. دانه های روغنی (آفتابگردان، کنجد، کلزا، پنبه دانه، سویا)، مغز دانه ها، لبنیات، گوشت و فراوردههای گوشتی دارای چربی هستند.
مواد معدنی: تركیباتی غیر آلی که گیاهان آنها را از خاک دریافت مینمایند. هرچند برخی از مواد معدنی مثل نمک طعام را به صورت منابع روغن دانه سویا، دانه بادام زمینی، دانه کلزا، نارگیل، دانه آفتابگردان، دانه خردل روغن پخت وپز، مستقیم مصرف میکنیم اما اغلب مواد معدنی مورد نیاز بدن ما از غذاها و خوراکها تأمین میشوند. بدن ما به بیست نوع ماده معدنی ساده و مرکب، مانند: نمک، کلسیم، فسفر و آهن نیاز دارد. آب دارای مواد معدنی فراوانی است، همچنین جگر، گوشت، اسفناج دارای مقادیر فراوانی از آهن و شیر، پنیر و ماست دارای کلسیم و فسفر هستند
ویتامینها: ویتامینها ترکیبات آلی هستند که به مقدار خیلی جزئی برای سوخت وساز مواد غذایی و اعمال حیاتی بدن و رشد و نموو تندرستی موردنیازهستند. بدن انسان به بیست نوع ویتامین مختلف نیازدارد.کمبود هر یک از این ویتامینها بیماری ویژهای را در بدن ایجاد میکند. بدن انسان قادر است برخی از ویتامینها را با استفاده از مواد ساده، بسازد به این گروه از ویتامینها، غیرضروری میگویند درحالیکه توانایی ساخت برخی دیگر را ندارد. که به آنها ویتامین های ضروری گفته میشود و بایستی از خوراکیهای مناسب تأمین گردد.
آب: آب افزون بر اینکه مهمترین عامل رویش گیاهان ودر نتیجه تولید خوراک است، تمام اعمال حیاتی بدن موجودات زنده با حضور و وجود آب امکانپذیر است. بدون آب، زندگی غیرممکن است. کمبود آب در بدن به تغییرات ذهنی و فیزیکی منجر میشود. بیش از 60 درصد وزن بدن ما از آب تشکیل شده است.
اینکه موجودات زنده و بویژه بدن آدمی به چه مقدار از هر یک از ساختارهای فوق نیاز دارد یک بحث مفصل و حتی تخصصی و بسیار هم متنوع است. آنچه که در این نوشتار مورد نظر است اینکه متاسفانه مواد غیر مفید و حتی مضر همراه با ساختارهای بالا وارد بدن میشوند.
مواد خوراکی زمانی مفید یا سودمند خواهند بود که:کلیه فرایندهای تولید، فرآوری و مصرف آن به درستی طی شده و به درستی مصرف شوند . و فاقد مواد سمی و بدور از حضور آلاینده ها باشند به عبارت دیگر از سلامت کامل برخوردار باشند. عملاً در شرایط فعلی بدلیل وجود انواع آلودگی غذاهای سالم به ندرت قابل دسترس هستند.
امنیت غذایی
امنیت غذایی تولید غذا به مقدار کافی، توزیع آن به طور یکسان در میان جمعیت و دستیابی افراد به منابع غذایی برای داشتن زندگی فعال و سالم است. به بیان دیگرکشور یا جامعه ا ی از نظرغذایی در امنیت است که مردم آن درهرزمان ودر جای جای آن کشور به غذای کافی و سالم دسترسی داشته باشند. غذا باید ً کاملا سالم، قابل اعتماد و متناسب با فرهنگ و علایق مردم باشد. مواد مضر، باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی، مواد افزودنی، رنگها، مواد شیمیایی نامناسب، آلودگیهای بیولوژیک و غیره نداشته باشد. مهمتر اینکه این ایمنی باید از مزرعه تا سفره دیده شود. امنیت غذایی هم در سطح کلان و هم در سطح خانواده باید مورد توجه قرار گیرد.
عوامل تأثیرگذار بر امنیت غذایی
اگر سبدی که هر روز برای خانواده تهیه میشود، متناسب با نیازهای افراد آن خانواده باشد، به درستی فراوری، پخت و پز، نگهداری و به موقع و به طرز صحیح استفاده شود، به گونه ای که موجب سیری سلولی افرادی که دور سفره می نشینند شود و این رفتار پایدار یا مستمر باشد، میتوان گفت که امنیت غذایی تأمین شده است.
مهمترین عامل مؤثر برای رسیدن به امنیت غذایی، وجود خوراک سالم در یک کشور است. و هماهنگی سازمانهای متولی امنیت غذایی کشور و عواملی مانند میزان درآمد خانوار، سهمی از درآمد که صرف خریدن غذا میشود، سلیقه و ذائقه، عادت و سنت، سهولت دسترسی به مراکز عرضه انواع محصولات کشاورزی، میزان اطلاعات تغذیه ای خریدار مواد غذایی خانوار، چگونگی تقسیم غذا در داخل خانواده یا عوامل دیگر را نیز میتوان از عوامل مؤثر بر امنیت غذایی برشمرد.
در سالهای اخیر، افزایش جمعیت انگیزه ای شد که تولید کنندگان و کشاورزان به روشهایی روی آورند حجم برداشت از زمین ها و باغات را افزایش دهند به همین دلیل با مصرف بیشتر سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی به این اهداف رسیده اند غافل از اینکه(با نگاه خوشبینانه) بهره گیری از ین مواد اثرات سوء انکارناپذیری بر سلامت انسان از جمله بروز انواع ناهنجاریهای مادرزادی و سرطانها به ویژه در کودکان و بیماریهای معروف به بیماریهای عصر جدید در بزرگسالان منجر خواهد شد (و امروزه بسیار همه گیر شده است). بسیاری از ما غذاهائیکه مصرف میکنیم اگرچه این غذاها خوش رنگ و لعاب و سیر کننده هستند اما میدانیم که بسیاری از آنها فاقد سلامت و حتی به صورت وحشتناکی مضر هستند. بنابراین باید بتا آنجا که مقدور است محصولات ایمن تهیه و مصرف نمائیم.
محصولات طبیعی: محصول طبیعی محصولاتی تحت پوشش نظام پایش و گواهی با عنوان »موقعیت جغرافیایی« است. این محصولات عاری از بقایای مواد شیمیایی مصنوعی بوده و حاصل تولید در مناطق وحشی، طبیعی و دست نخورده از نظر ورود ّفناوری و مصرف مواد شیمیایی مانند مراتع،جنگلها، دیمزارها و یا مزارع مشخصی هستند که به دلیل شرایط خاص اقلیم و اکولوژی منطقه در سالیان طوالنی به صورت سنتی، در تولید آنها از هیچگونه نهاده های شیمیایی استفاده نشده است. اگر چه محصولات طبیعی به روش سنتی تولید میشوند اما به این مفهوم نیستند که محصولات سنتی حتما طبیعی هم هستند
محصولات سالم: محصول سالم درنتیجه اعمال دستورالعملها و روشهای تولیدی مورد قبول سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد معروف بهGood Agricultural Practices (GAP) تولید میشوند.
این محصولات نتیجه انجام دستورالعملها و روشهای تولید کشاورزی زیستی است. با این روش محصول تولیدشده بدون عناصر و ترکیبات سمی وهر نوع آلاینده خواهد بود. افزون بر این، در کشاورزی زیستی حفظ و احیا محیط زیست، حیات خاک، بقای گیاهان، حفاظت از جانوران و سلامت انسان هدف اصلی است. در این روش در مزارع و باغات با استقرار نظام بازرسی و نظارت ویژه و اعمال مدیریت خاص باعث میشوند که فرایند گذار از مرحله کشاورزی رایج به مرحله کشاورزی زیستی و تولید محصول زیستی صورت گیرد. فرایندی که انجام کامل آن به شرایط ویژه، تخصص و تعهد بالا و زمان طولانی نیاز دارد. تولید محصول ارگانیک نتیجه نگاه ارزشمند و هدفمند به انسان و محیطزیست است. در این نگاه هدف اولویت دادن به تنوع زیستی، چرخه های حیاتی و بهبود فعالیتهای بیولوژیکی خاک است. از اصول مهم کشاورزی زیستی، استفاده نکردن از نهاده های شیمیایی مصنوعی مانند آفت کشها، کودهای شیمیایی و افزودنیهای شیمیایی در تولید محصول است. استفاده از نهاده های زیستی مانند بذرهای ارگانیک، حفظ و ارتقای حاصلخیزی خاک با به کارگیری راهکارهای زیستی، بازیافت بقایای گیاهی و جانوری به منظور بازگشت عناصر به خاک، حفظ چرخه عناصر غذایی و تقویت چرخه های زیستی در اکوسیستم زراعی شامل ریزموجودات، پوشش گیاهی و جانوری خاک، گیاهان و حیوانات است. هر محصولی که با این فرایند تولید شود و درستی اجرای تمامی مراحل آن توسط یک نهاد بازرسی کننده و یا گواهی کننده تائید و گواهی گردیده باشد، محصولی است که عاری از عناصر و ترکیبات سمی و آلاینده بوده و بسیار سالم و ایمن است. این محصولات با نام محصول ارگانیک، عرضه میشود.
انواع آلودگیها در محصولات کشاورزی
1ـ باقیمانده مواد شیمیایی ناشی از مصرف بی رویه کودهای شیمیایی
در کشاورزی رایج یا معمول، کاربرد کودهای شیمیایی امری مرسوم و متداول است. وقتیکه مصرف کود براساس آزمایش خاک یا اندام گیاهی باشد سپس نتایج آزمایش توسط کارشناس خبره، تفسیر و توصیه گردد که چه نوع کود به چه مقداری و با چه روشی و در چه زمانی مصرف گردد، اشکالی ندارد. زیرا در خاکهای غیر حاصلخیز یا با حاصلخیزی کم تا متوسط کاربرد کودهای شیمیایی امری ضروری است. هرچند توصیه کلی و مبتنی بر کشاورزی زیستی، تقویت خاک بایستی با شناخت روابط حاکم بین اجزای خاک بهعنوان یک مجموعه زنده صورت گیرد. اگر خاک بهدرستی حفاظت و تقویت گردد، میتواند بدون دریافت مواد شیمیایی تمام نیازهای گیاهان کاشته شده را برآورده نماید.
باکمال تأسف سالهاست که کودهای شیمیایی در کشاورزی بهصورت بیرویه رایج شده است. رواجی که ضمن آلوده کردن خاک، منابع آب و محیطزیست را آلوده کرده است. همچنین هزینه زیاد به کشاورز تحمیل نموده و باعث ناسالم و غیر ایمن شدن محصول تولیدی هم میشود. هرچند مصرف بیش ازحد هیچ ماده ای از جمله کود شیمیایی در مزرعه مطلوب نیست اما بیشتر آلودگیها از کود نیتروژن است. نیتروژن N یک یون با بار منفی (آنیون) است که با یونهای بار مثبت (کاتیون) ترکیب میشودو به صورت نمک های: پتاسیم نیترات،کلسیم نیترات یا سدیم نیترات درمیآید. البته نیترات( no3) یک ماده سمی برای انسان محشوب نمی شود ولی نیتریت(no2)که حاصل احیای نیترات است برای انسان خطرناک است
نیتریت ممکن است مستقیما ً وارد بدن گردد یا اینکه در سیستم گوارشی بدن از تبدیل نیترات حاصل گردد.
نیترات یکی ازمحلول ترین آنیونهایی است که شناخته شده است. نیترات به صورت:کلسیم نیترات، پتاسیم نیترات و آمونیوم نیترات به عنوان کود، در کشاورزی استفاده میشود. مصرف بیش از حد كودهای نيتروژن باعث افزايش غلظت نيترات در اندامهای قابل مصرف محصولات گیاهی به خصوص سبزیها ميشود. به طوری که اگر ميزان كود نيتروژني در مزارع سیبزمینی و هويج را از 90 به 120كيلوگرم در هكتار برسانيم مقدار نيترات در سیبزمینی 5 برابر و در هويج 5/1 برابر بيش از ميزان مطلوب آن ميگردد. بعد از برداشت سیب زمینی هر 24 ساعت میزان تبدیل نیترات به نیتریت 2 برابر میشود.
2ـ باقیمانده مواد شیمیایی ناشی از مصرف بی رویه سموم دفع آفات نباتی
افزایش جمعیت جهانی باعث گردید که تقاضا برای محصولات کشاورزی، به شدت افزایش یابد. در ابتدا با افزایش سطح زیر کاشت، به این تقاضا، پاسخ داده شد. با ادامه روند رشد جمعیت و همچنین با بالاتر رفتن سطح رفاه افراد، افزایش تولید محصولات کشاورزی از راه افزایش سطح اراضی قابل کشت، تقریبا به پایان رسید. بنابراین امکان افزایش تولید از طریق افزایش سطح زیر کاشت یا ممکن نبود یا اینکه توجیه اقتصادی و زیست محیطی، نداشت. در این زمان انسان چاره کار را در افزایش محصول در واحد سطح یافت. اثر سمها در کنترل آفات، بیماریها و علفهای هرز و همچنین نقش این مواد در افزایش عملکرد، بسیار واضح و ً ساده و سریع بود. بر این اساس مصرف آن در سطح قابل مشاهده برای کشاورز بود. ضمن آنکه کاربرد آن تقریبا ً در تمام کشورها به طور خیرهکنندهای مورد استقبال قرار گرفت و به سرعت افزایش یافت. به ترتیبی که امروزه سالانه میلیونها تن از این مواد شیمیایی مصرف میشود.
اثرات سموم
در ابتدای کاربرد کودها و سمهای شیمیایی، کمتر کسی به اثرات زیانبار زیست محیطی، اکولوژیکی و به ویژه نقش مخرب این ترکیبات بر سلامت انسانها آگاه بود. اما این خوشحالی از کشف فرمولاسیون سمها و افتخار به ساخت انواع جدید و جدیدتر و صدالبته قوی و کشنده تر، چندان به طول نینجامید.
در فاصله کوتاهی پژوهشگران به ویژه اکولوژیستها به اثرات زیانبار این مواددر به هم زدن روابط سالم و طبیعی بین موجودات یک زنجیره پی بردند وهشداردادند. نابودی دشمنان طبیعی و طغیان آفات خاص ازجمله مهمترین دلایل اولیه برای این هشدارها بود. متأسفانه این هشدار هم از سوی تولیدکنندگان سم که به قدرت بزرگ اقتصادی و سیاسی تبدیل شده بودند به طور ً کاملا آگاهانه نشنیده گرفته شد و هم اینکه کاربران کمتر حاضر بودند روش سریع، آسان و با منافع فوری را کنار بگذارند
امروزه کاربرد سمها و کودهای شیمیایی در کشورهای توسعه یافته یا همان زادگاه ساخت این مواد مهلک، محدود و محدودتر میشود. اما در کشورهای جهان سوم و کمتر توسعهیافته، همچنان به فراوانی مصرف میگردد. چرا؟
نقش زیانبار سموم بر سلامت انسان ابتدا از نشانه ها یا عوارض ظاهری تماس سم بر پوست کارگران کارخانه های سم سازی و نیز مصرف کنندگان سم در مزرعه شروع گردید. درماتیت ها (حساسیت پوستی) همراه با خارش و سوزش محلهای تماس و چشمها، عمومیترین و سریعترین عارضه تماس با سم است.
با نفوذ یا ورود سم به داخل بدن عوارض متعددی بروز میکند. این عوارض به نوع سم، مقدار و غلظت ماده سمی و سازوکار تأثیر آن بستگی دارد. بدیهی است که با تکرار و دوام آلودگی، عوارض آن بیشتر و بیشتر شده و در موارد متعدد منجر به مرگ میگردد.
بیماریهای ناشی از باقیمانده سموم در محصولات غذایی بسیار است. برخی از آنها عبارتاند از:
1-به هم خوردن ریتم یا آهنگ طبیعی فعالیتهای اعضا یا دستگاههای بدن:
این به هم خوردگی ممکن است بهصورت افزایشی یا کاهشی باشد. مانند افزایش تپش قلب، بالا رفتن مقدار تعریق، تحریک فعالیتهای عصبی افزایش یا افت شدید فشار، کاهش شدت تنفس تا حد قطع تنفس، مشاهده میگردد. این علائم در اثر تأثیر مواد سمی روی غدد، هورمونها، سلولها… بروز میکند. در نهایت نظم دستگاهها را که خالق هستی آن را »خود پایدار« خلق کرده است، به هم میزنند. برحسب اینکه کدام اندام تحت تأثیر سم قرارگرفته باشد، علائم مسمومیت متفاوت خواهد بود. وقتی بینی، نای و سیستم تنفسی آلودگی پیدا کند، سوزش سینه، سرفه، تنگی نفس و خفگی قابل مشاهده است. آلودگی روده و معده، با تهوع، استفراغ و اسهال آشکار میگردد. ورود سم به کلیه ها باعث پشت درد، افزایش یا کاهش اوره از حد نرمال میشود. درحالیکه تأثیرسم برمغزونخاع سبب سردرد،سرگیجه، اختلالات رفتاری، افسردگی و تشنجات اغمائی میشود. ورود سم به خون موجب کمخونی شده و اغلب با خستگی، ضعف و رنگ پریدگی همراه است.
2-ناباروری و سقط جنین:
تحقیقات متعدد نشان داده است که با افزایش رسوبات یا میزان تجمیع سموم کشاورزی در بدن انسان موجب افزایش احتمال عقیمی یا کاهش توان باروری میگردد.همچنین درصد نوزادان ناقص یا معیوب افزایش مییابد. کاهش زنده زایی یا افزایش سقط جنین هم ثابت شده است. وقتی آلودگی مواد خوراکی با سموم شیمیایی با آلودگی هوای منطقه ای که مادران باردار در آن زندگی میکنند، توأم میشود، این موارد به شدت بالاتر رفته و خطرناک میگردد. افزون بر این، آلودگی مواد خوراکی به سموم، باعث بیش فعالی، تندخویی، پرخاشگری و عقب افتادگی ذهنی کودکان نیز میگردد.
انواع بیماریهای نوظهور یا بیماریهای شایع قرن حاضر:
بسیاری از دانشمندان بیماریهایی چون دیابت، انواع سرطان، اوتیسم، پارکینسون و البته چاقی مفرط را عمدتا ناشی از سمهایی که در کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرند، میدانند و با روشهای علمی و آزمایشگاهی ثابت کرده اند. تأثیری که این مواد ً بر روی دستگاهها و اندامهای بدن و بعضا تک تک سلولها دارند باعث بروز این ناهنجاریها میشوند یا آنها را به شدت تحریک و تشدید مینمایند. به عنوان مثال«تولی فلانید» قارچکش مورد استفاده در کشاورزی، به مقاومت سلولهای چربی در برابر انسولین منجر میشود. همچنین دانشمندان دریافته اند که خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع 2 در افرادی که دارای اضافه وزن بوده و سطوح بالایی از آفت کشهای »ارگانوکلورین« در بدن آنها وجود دارد، نسبت به افراد دیگر بسیار بیشتر است
1-اوتیسم
بیماری قرن 21 به واسطه ترکیبی از ژنها و آلاینده ها در رحم مادر و سالهای آغازین زندگی فرد ایجاد میشود. سازوکار تأثیر برخی از حشرهکشها به ترتیبی است که با تأثیر روی سامانه عصبی آفت موجب نابودی آن میشود. امکان بروز شرایطی مشابه برای برخی از کودکان نیز وجود دارد. احتمال ابتلا به ADHD»»، بیماری که با ویژگیهای فقدان تمرکز و بیش فعالی شناخته میشود، در کودکانی که اثر آفتکش »ارگانوفسفره« در ادرار آنها وجود دارد، بیش از سایر کودکان است. )شکل 23(
2-آلزایمر
بیماری فراموشی یا زوال حافظه( و پاركینسون )سفتی عضلانی پیشرونده تدریجی، لرزش و ازدست رفتن مهارتهای حركتی(که هردو از جنس بیماریهای عصبی هستند بیش ازهر چیزی به آلودگی مواد خوراکی به آفاتکشها مربوط میشوند. )شکل 24( شکل 24 ـ آلزایمر 3-انواع سرطانها
هرچند رابطۀ بین سرطانها و مصرف سموم بهطور علمی و دقیق تبیین و تشریح نشده است اما مطالعات گسترده در مناطق مختلف نشان میدهد که میزان سرطان در مناطقی که مصرف سموم کشاورزی بالایی دارند، بیشتراست.همچنین در مناطقی که باقیمانده سم در مواد خوراکی آنها بالاتر بوده است، درصد انواع سرطانها به ویژه سرطانهای خونی، پوستی، ریوی وگوارشی بالاتر بوده است. براین اساس محققین اعلام کردهاند که بین سموم کشاورزی و سرطانها رابطه معنی داری وجود دارد. )
فلزات سنگین
یکی از جنبه های بسیار مهم کیفیت محصولات کشاورزی، غلظت فلزات سنگین، یونهای سمی میباشد. عناصر سنگین شامل فلزاتی هستند که غلظت آنها در خاک یا فراودههای غذایی بیشتر از حد مجاز میباشد. حد مجاز عناصر در خاک یا محصولات کشاورزی و فراوردههای بسته بندی شده متفاوت میباشند. ویژگیهای خاک مانند PH، ظرفیت تبادل کاتیونی خاک، درصد رس، مواد آلی خاک، تهویه، رطوبت و دما، تأثیر قابل ملاحظه ای بر میزان جذب عناصر سنگین توسط گیاه داشته باشد. گیاهان مختلف و حتی گونه ها و بخشهای مختلف یک گیاه، رفتار متفاوتی در مقابل جذب عناصر سنگین نشان میدهند. هشت مورد از رایجترین فلزات آلوده ساز که از سوی آژانس حفاظت محیط زیست امریکا معرفی شده اند به ترتیب آرسنیک، کادمیوم، روی، سرب، نیکل، جیوه، مس و کروم است
آبیاری یا ورود فاضلابهای شهری و پسابهای صنعتی و همچنین بارندگی از آسمان آلوده به فلزات سنگین، از راههای اصلی آلودگی اراضی و محصولات پرورشی این مزارع است.
فلزات سنگین دارای خاصیت تجمع پذیری و دوام طولانی هستند. این عناصر در اندامهای گیاهی و بافتهای بدن موجودات زنده ذخیره شده و در زنجیره غذایی به بدن انسان میرسد. خاصیت تجمع پذیری و دوام سبب میگردد که غلظتهای پایین فلزات در طی زمانی طولانی در بدن انسان افزایش یافته و در بافتهای چربی، عضلانی، استخوانی و یا مفاصل بدن به حدی برسد که اختلالات متعدد فیزیولوژیکی را باعث شود
. هرچند حد بروز اختلال یا بیماری برحسب نوع عنصر سنگین و ویژگیهای فردی مصرف کننده (سن، وزن، جنس) متفاوت است اما با رسیدن غلظت به حد مسمومیت عوارض آن قابل مشاهده است.
برخی از عوارض ناشی از مسمومیت بدن با فلزات سنگین عبارتاند از:
وزن کم و ضریب هوشی پایین و حتی گاهی فلج مغزی و نقایص مادرزادی فرزندان مادرانی که مقدار فلزات سنگین مصرفی آنها در محدوده سمیت است
کاهش خاصیت ارتجاعی یا انعطاف پذیری رگها
نامنظم کردن ضربان قلب
دچار شدن افراد به پرفشاری خون
عوارض چشمی تا حد نابینایی
ایجاد پوکی استخوان در افراد مسن به ویژه بانوان
خستگی زودرس
کم خونی
بیقراری و ضعف
افسردگی
اختالالت روانی
اشکال در تمرکز
تشدید بیماری MS از دیگر علائم تغذیه از خوراکیهای حامل فلزات سنگین به مقدار بیش از حد مجاز است.
منابع:
